Χτούρι Φαρσάλων – Η Αρχαία πόλη ΕΛΛΑΣ

Του Αχ. Μπακαλέξη

Βορειοανατολικά του Πολυνερίου, νοτιοανατολικά της Υπέρειας, βόρεια του Ελληνικού και δυτικά του οικισμού Πυργάκια, βρίσκεται ο λόφος “ΧΤΟΥΡΙ”.
Μαρτυρίες αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων (Ομηρος, Στράβων, Ηρόδοτος κ.ά.) εντοπίζουν εκεί την αρχαία πόλη ΕΛΛΑΣ. Στην κορυφή του λόφου υπάρχουν ερείπια κυκλώπειων τειχών και αρκετά σημαντικά λείψανα που περιμένουν την αρχαιολογική σκαπάνη. Το όνομα της θέσης θεωρείται παραφθορά της λέξης κτίριο, ενώ κάποιοι μελετητές θεωρούν ότι η πραγματική ονομασία είναι “ΟΧΤΟΥΡΙ” γιατί η αρχαία πόλη είχε οκτώ εισόδους. Τον Μάιο του 1831 ο Γάλλος αρχαιολόγος Yves Bequignon πραγματοποίησε μικρής κλίμακας ανασκαφικές έρευνες στο χώρο. Διαπιστώθηκε ότι η ανθρώπινη παρουσία υπήρξε συνεχής από τη Μεσοελλαδική εποχή (2000 – 1600 π.Χ.) μέχρι το 198 π.Χ. οπότε η πόλη λεηλατήθηκε από τον Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Ε΄

Διέθετε δύο οχυρωματικούς περιβόλους, τον κατώτερο, κυκλώπειας κατασκευής με μεγάλους πολυγωνικούς λίθους και τον μικρότερο και ανώτερο από μικρές ακανόνιστες πέτρες. Στα ριζά της δυτικής πλευράς του λόφου υπάρχει μια μικρή μαγούλα, στη βόρεια πλευρά της οποίας βρέθηκαν τα κατάλοιπα ενός ορθογώνιου κτιρίου διαστάσεων 6Χ14 μέτρα και θραύσματα δύο μαρμάρινων ανθεμίων, που πιθανολογείται ότι ανήκουν σε ακρωτήριο ναού.

Η ΕΛΛΑΣ πόλη – κράτος, αναφέρει ο Αθανάσιος Ν. Καρατόλιας, ήταν κτισμένη στον πέτρινο λόφο “Χτούρι” με τις πηγές Υπέρεια και Μεσηΐδα. Απέχει 11 χλμ. από τα Φάρσαλα και επιδεικνύονταν στον Στράβωνα από τους Φαρσάλιους ως τείχη της αρχαιοτάτης πόλεως Ελλάδος. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος και ο Καλλίμαχος τοποθετούν την πόλη ΕΛΛΑΔΑ ανάμεσα στους ποταμούς Απιδανό και Ενιπέα στο βουνό “Χτούρι”.

Ο Δημ. Μπούσδρας, αναφέρει ο Αθανάσιος Ν. Καρατόλιας, σε ομιλία του που έγινε στα Φάρσαλα το 1914 λέει τα εξής: “Βορειοδυτικά της Φθίας και σε απόσταση τριών περίπου ωρών σε βραχώδη λόφο κοντά στην Υπέρεια πηγή καλουμένης σήμερα “Χτούρι” και κοντά στο χωριό Μπιτζιλέρ (Ελληνικό) βρίσκεται η πόλη Ελλάς, που ήταν ονομαστή για τις όμορφες γυναίκες. Οι κάτοικοι ονομάζονταν Ελληνες και μ΄ αυτό το όνομα πήγαν στην Τροία υπό την αρχηγία του Αχιλλέα. Αργότερα μεταδόθηκε το όνομα και στους άλλους λαούς”.

Ο Θουκυδίδης, σύμφωνα με τα στοιχεία που αντλήθηκαν από το αρχείο του Αθανασίου Ν. Καρατόλια, αναφέρει το όνομα “ΕΛΛΗΝ” το οποίο αποδίδει στον γενάρχη Ελληνα γιο του Δευκαλίωνα, τον οποίο θεωρεί ιστορικό πρόσωπο και όχι μυθικό.

Στις 18 Νοεμβρίου 2001 πραγματοποιήθηκε ιστορική ημερίδα στο κλειστό Γυμναστήριο Ευυδρίου, του τότε Δήμου Ενιπέα, με θέμα “Αρχαία πόλη – Κράτος Ελλάς”. Διακεκριμένοι ομιλητές απέδειξαν ότι η αρχαία πόλη – κράτος Ελλάς βρίσκεται στο “Χτούρι” και έλαβε το όνομα από τον Ελληνα, απόγονο του Δευκαλίωνα.

Η οικονομική ευρωστία, η ανδρεία των πολεμιστών Ελλήνων και οι όμορφες γυναίκες (χαρακτηρίζονταν καλλιγύναικες), έγιναν αιτία να διαδοθεί το όνομα ΕΛΛΑΣ στον ελληνικό χώρο και πέραν αυτού. Η πόλη ΕΛΛΑΣ αναφέρεται από τον Ομηρο ότι ανήκε στην επικράτεια του Αχιλλέα και εξεστράτευσαν μαζί του στην Τροία. Η αρχαία πόλη ΕΛΛΑΣ δικαιούται προτεραιότητα στις ανασκαφές, γιατί το όνομα των Ελλήνων έγινε αντικείμενο λατρείας και σεβασμού ολοκλήρου του πολιτισμένου κόσμου.

* Στοιχεία αντλήθηκαν από το λεύκωμα “Φάρσαλα – Γνωρίζοντας τη γη του ομηρικού Αχιλλέα” και από το αρχείο του κ. Αθανασίου Ν. Καρατόλια.