Γράφει η Βαλεντίνα Δαλακούρα – Φιλόλογος
2500 χρόνια πριν, μία μάχη και μία ναυμαχία αποτέλεσαν το εφαλτήριο για τη δημιουργία της Δημοκρατίας, του Παρθενώνα και της μακροβιότερης πολιτιστικής κληρονομιάς που κληροδότησαν οι Έλληνες στην ανθρωπότητα
2500 χρόνια μετά, το μήνυμα για Ελευθερία και Δημοκρατία που χάραξαν την έκβαση των Μηδικών πολέμων, παραμένει διαχρονικό και επίκαιρο.
Ιστορικά Γεγονότα
Α) Το σχέδιο του Ξέρξη
Η συγκέντρωση των περσικών δυνάμεων έγινε το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 481π.Χ. Το σχέδιο ήταν απλό: η συντριβή της Ελλάδας σε μια συνδυασμένη ενέργεια στρατού και στόλου. Ο στρατός θα προχωρούσε ένεκα του όγκου του σαν οδοστρωτήρας κατά μήκος των παραλιακών οδών ενώ ο στόλος θα εμπόδιζε πιθανές εχθρικές ενέργειες του ελληνικού στόλου, εξασφαλίζοντας τον ανεφοδιασμό του στρατεύματος.
Β) Το θέμα της ηγεσίας των Ελλήνων
Το ίδιο διάστημα, το φθινόπωρο του 481 π.Χ, η Σπάρτη και η Αθήνα αποφάσισαν τη σύγκλιση συνεδρίου των ελληνικών πόλεων για να ληφθούν αποφάσεις εναντίον της περσικής εισβολής. Στις δραματικές αυτές περιστάσεις οι δυο μεγάλες ελληνικές πόλεις έδειξαν την ικανότητά τους να συσπειρώσουν τις υπόλοιπες και να τους οδηγήσουν στη μεγάλη νίκη. Ο Βασιλιάς της Σπάρτης Λεωνίδας ανέλαβε την αρχιστρατηγία του στρατού ξηράς και ο Ευρυβιάδης την ηγεσία του στόλου. Το βασικό εμπόδιο που είχαν οι Έλληνες να υπερκεράσουν ήταν η αριθμητική υπεροχή των Περσών. Υπολογίζεται ότι η περσική δύναμη ξεπερνούσε τους 400.000 άνδρες ενώ οι Έλληνες σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ήταν 110.000.
Θερμοπύλες
Τον Αύγουστο του 480 π.Χ οι υποδεέστερες αριθμητικώς ελληνικές δυνάμεις με αρχηγό τον Λεωνίδα, αντιμετώπισαν τους υπεράριθμους Πέρσες του Ξέρξη. Οι Έλληνες επέλεξαν να κρατήσουν αμυντική γραμμή και να περιμένουν τους Πέρσες στο στενό των Θερμοπυλών, εκμεταλλευόμενοι τη διαμόρφωση του εδάφους. Ο Ξέρξης έστειλε αρχικά κήρυκες και ζήτησε την παράδοση των όπλων. Η απάντηση του Λεωνίδα ήταν….λακωνική «Μολών Λαβέ» (=Άμα έλθεις, πάρτα). Φράση στην οποία συμπυκνώνεται η υπερηφάνεια και ο πατριωτισμός των Ελλήνων. Μαζί με τους 300 Σπαρτιάτες, πολέμησαν 700 Θεσπιείς και 400 Θηβαίοι μέχρις εσχάτων. Η μάχη κράτησε τρεις μέρες. Τις δυο πρώτες, οι επιθέσεις του Ξέρξη είχαν ανεπιτυχή έκβαση. Όμως την τρίτη μέρα αποφασιστικοί συντελεστές που οδήγησαν στην τελική ήττα των Ελλήνων, ήταν η προδοσία του Εφιάλτη και η εγκατάλειψη από τους Φωκείς του μονοπατιού της Ανοπαίας. Ακολούθησε σκληρή μάχη με το Λεωνίδα να πέφτει νεκρός από περσικά βέλη. Όταν το σώμα του «έπεσε» στα χέρια των Περσών, ο Ξέρξης διέταξε να του κόψουν το κεφάλι, πρακτική τελείως αντίθετη με τις συνήθειες της εποχής καθώς οι Πέρσες σέβονταν εξαιρετικά τους γενναίους πολεμιστές.
Σαλαμίνα
Μετά την πτώση των Θερμοπυλών, ο Ξέρξης προχώρησε προς την Αθήνα, την οποία κατέλαβε και κατέστρεψε εύκολα. Ο Θεμιστοκλής με τη μεγαλοφυΐα του και το σθένος του, κατάφερε με κόπο να πείσει τους υπόλοιπους στρατηγούς να αγκυροβολήσουν στη Σαλαμίνα. Πίστευε πως το στενό της Σαλαμίνας ήταν ιδανικό μέρος γιατί τα πολυάριθμα περσικά καράβια δεν θα μπορούσαν να αναπτυχθούν. Παράλληλα ευνοϊκός ήταν και ο άνεμος που έπνεε τέτοια εποχή στην περιοχή. Την αυγή της 28ης ή της 29ης Σεπτεμβρίου του 480π.Χ έμελλε να αρχίσει η ναυμαχία που αναχαίτισε οριστικά την περσική προέλαση. Ο Ξέρξης σίγουρος για τη νίκη του, παρακολουθούσε καθισμένος πάνω σε χρυσό θρόνο από το όρος Αιγάλεω. Η ήττα όμως στο τέλος της μέρας, προκάλεσε πανικό στους Πέρσες και ανάγκασε τον Ξέρξη να φύγει ταπεινωμένος. Η νίκη στη Σαλαμίνα οφείλεται στην ανδρεία και στο ζήλο όλων των Ελλήνων και κυρίως στη στρατηγική διάνοια του Θεμιστοκλή.
Θερμοπύλες και Σαλαμίνα: η σημασία για τους σύγχρονους Έλληνες
Η Μάχη των Θερμοπυλών και η Ναυμαχία της Σαλαμίνας άλλαξαν αναμφισβήτητα τον ρου της Ιστορίας. Για πρώτη φορά χαράχτηκαν τα όρια μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η Ελλάδα αναχαίτισε το δεσποτισμό εξ Ανατολών και έθεσε τις βάσεις για την ελεύθερη ανάπτυξη του Ανθρώπου, δίδαξε την αξία της Ομόνοιας, της Ενότητας και της Ελευθερίας. Μηνύματα που μεταλαμπαδεύτηκαν στη Δύση και που αποτέλεσαν τη λυδία λίθο του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.
Η μάχη των Θερμοπυλών, η θυσία των ολιγάριθμων Ελλήνων έγινε σύμβολο νίκης και όχι ήττας, σύμβολο Αυταπάρνησης και Αγάπης προς την Πατρίδα.
Η νίκη στη Σαλαμίνα, μεθοδευμένη από την οξύνοια του Θεμιστοκλή αποτελεί την αφετηρία του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού και έδωσε το έναυσμα για τη σφυρηλάτηση των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.