Γράφει η Μαρία Γαλλιού*
Μετά τα αποτελέσματα των εκλογών στη Μεγάλη Βρετανία και την καθαρή νίκη των Συντηρητικών, τίποτα δε θα είναι το ίδιο στον ευρωπαϊκό χώρο. Το 2020 θα βρει τη Μεγάλη Βρετανία σε διαδικασία οριστικής (;) αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία με τη σειρά της καλείται να διαχειριστεί τη σοβαρότερη κρίση από την ίδρυσή της. Επειδή το BREXIT δεν αποκλείεται να δημιουργήσει τάσεις φυγής και άλλων χωρών-μελών τα επόμενα χρόνια προκαλώντας ένα ντόμινο αποχωρήσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση που θα οδηγήσει την Ένωση στην κατάρρευση, πρέπει να μελετήσουμε σοβαρά και ψύχραιμα τις αιτίες του. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι σύμφωνα με την εταιρεία δημοσκοπήσεων Ipsos MORI που πραγματοποιεί μηνιαίες έρευνες στους Βρετανούς για τα σημαντικότερα ζητήματα που τους απασχολούν, ενώ τον Δεκέβριο του 2015 (μόλις 6 μήνες πριν το δημοψήφισμα), λιγότερο από 10% του δείγματος θεωρούσε την Ευρωπαική Ένωση ως το σημαντικότερο ζήτημα προς επίλυση, το ποσοστό αυτό έφτασε στο εξαιρετικά υψηλό 72% τον Απρίλιο του 2019. Επομένως φαίνεται ότι πριν την προκύρηξη του δημοψηφίσματος από τον Ντέιβιντ Κάμερον, οι Βρετανοί πολίτες δεν ιεραρχούσαν ως σημαντικό το ζήτημα της παραμονής ή όχι στην Ευρωπαική Ένωση. Τελικά οι Βρετανοί πολίτες είχαν ή δεν είχαν πρόβλημα με την Ευρωπαική Ένωση; Μήπως τελικά παρασύρθηκαν από πολιτικούς καιροσκόπους σε μία «φάρσα» της ιστορίας; Σε αυτό το πολιτικό πλαίσιο, η εύκολη λύση ώστε να καθησυχάσουμε τις φοβίες μας ως Ευρωπαίων πολιτών είναι να εθελοτυφλούμε, υποστηρίζοντας ότι «οι αμόρφωτοι, επαρχιώτες και ξενοφοβικοί» Βρετανοί παρασύρθηκαν από τις λαικιστικές απόψεις ενός τυχοδιώκτη Νάιτζελ Φάραντζ και τελικά βρέθηκαν να ακολουθούν έναν «κλόουν(;)», όπως ο Μπόρις Τζόνσον που τους υποσχέθηκε ότι αν φύγουν από την ΕΕ θα έρθουν καλύτερες μέρες για τους Βρετανούς, αφου για όλα φταίνε οι ξένοι…
Είναι αλήθεια τόσο απλό όμως; Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τη στιγμή που στην Ελλάδα υπάρχουν αναίτιες κραυγές αγανάκτησης και οργής για την παραμονή ακόμη και μίας οικογένειας προσφύγων σε μια γειτονιά ή για την παρακολούθηση μαθημάτων από παιδιά προσφύγων σε ελληνικά σχολεία, οι κατά πολλούς «ξενοφοβικοί» Βρετανοί έχουν απορροφήσει τεράστιους αριθμούς μεταναστών στα αστικά τους κέντρα, υποστηρίζοντας μάλιστα τη δημιουργία μιας κουλτούρας που ανέχεται και υποστηρίζει τη διαφορετικότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Λονδίνο που έχει γίνει ένα μωσαϊκό από διαφορετικές εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες και μάλιστα πρόσφατα το 2016, εξέλεξε στη θέση που κατείχε ο Μπόρις Τζόνσον, δηλαδή στη θέση του δημάρχου Λονδίνου, τον Σαντίκ Χαν των Εργατικών με καταγωγή από το Πακιστάν και μουσουλμάνο.
Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι «επαρχιώτες» Βρετανοί αρχικά δημιούργησαν μια υπερδύναμη, στη συνέχεια έκαναν πράξη τη βιομηχανική επανάσταση και σε ολόκληρο τον 20ο αιώνα η Βρετανία απετέλεσε την κοιτίδα δεκάδων κοινωνικών κινημάτων που έβρισκαν χώρο έκφρασης μέσα σε μία ανοιχτή και εξωστρεφή βρετανική κοινωνία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τέλος, ότι οι «αμόρφωτοι» Βρετανοί εξακολουθούν να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε πολλούς τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, όπως οι τηλεπικοινωνίες, τα ναυτιλιακά και τα χρηματοοικονομικά με ιστορική και πραγματική έδρα τους το Σίτι του Λονδίνου. Επομένως, τι άλλαξε από το 2015 μέχρι σήμερα και ο Βρετανικός λαός γύρισε πλειοψηφικά για δεύτερη φορά την πλάτη στην Ευρωπαική Ένωση;
Ως προς την προεκλογική στρατηγική που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην έκβαση του αποτελέσματος, ο ηγέτης των Tories Μπόρις Τζόνσον ήξερε ότι η αποχώρηση από την ΕΕ ήταν το ισχυρότερο χαρτί του στην προεκλογική περίοδο καθώς είχε ξεκάθαρη θέση υπερ του BREXIT, συμβαδίζοντας μάλιστα με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Με σύνθημα το “OUT and INTO THE WORLD” που στήριξε ξεκάθαρα μέχρι τέλους, έπεισε τους Βρετανούς πολίτες ότι είναι ο πολιτικός που παρά τα εμπόδια που θα εμφανιστούν, έχει ξεκάθαρη άποψη για το πως θα διαχειριστεί το BREXIT τα επόμενα χρόνια, αρνούμενος τακτικά να διευρύνει την πολιτική ατζέντα σε άλλα μείζονα θέματα της καθημερινότητας, όπως να προτείνει λύσεις για τη μείωση της ανεργίας, την καταπολέμηση της φτώχειας ή την επιβίωση του NHS, του έθνικού συστήματος υγείας της Μεγάλης Βρετανίας, το οποίο μάλιστα μετά το BREXIT θα κινδυνεύει με κατάρρευση, καθώς σε μεγάλο ποσοστό στελεχώνεται από πολίτες χωρών μελών της ΕΕ. Αντιθέτως, οι Εργατικοί αντιμετώπισαν φοβικά και σπασμωδικά την προεκλογική περίοδο, χωρίς να έχουν ξεκάθαρο στίγμα, χωρίς να έχουν ξεκάθαρες σκέψεις για το που θέλουν να οδηγήσουν το καράβι και τελικά, χωρίς να μπορέσουν να προσφέρουν στους πολίτες έναν πειστικό λόγο να τους ψηφίσουν…Μάλιστα τα νέα και ξεχωριστά δημοψηφίσματα που ήταν η μόνιμη απάντηση του ηγέτη των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν σε ερωτήσεις για το αν και πότε θα προχωρήσει το BREXIT σε περίπτωση νίκης του, όχι απλά δεν έπεισαν αλλά αντίθετα εξόργισαν τον Βρετανικό λαό που όπως φάνηκε, θεωρεί ότι το θέμα έχει κλείσει οριστικά με το δημοψήφισμα του 2016.
Κατά την προσωπική μου άποψη, δεν ευθύνεται ούτε ο Φάραντζ, ούτε ο Τζόνσον, ούτε πολύ περισσότερο ο Βρετανικός λαός για την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαική Ένωση. Πρωτίστως, φταίει η ίδια η Ευρωπαική Ένωση που στρατηγικά και θεσμικά έχει εγκαταλείψει την προσπάθεια για μία ουσιαστική ενοποίηση, έχει απομακρυνθεί από τις ιδέες της ισότητας και της αλληλεγγύης των λαών, έχει αφήσει στην άκρη σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές όπως την ενδυνάμωση της θέσης του Ευρωπαικού κοινοβουλίου, που θα στήριζαν την ενιαία πορεία της ΕΕ στον 21ο αιώνα και εφόσον πλέον δεν κάνει βήματα προς τα εμπρός, παραμένει σε τέλμα και μοιραία θα οδηγηθεί στην οπισθοδρόμηση ή ακόμη και τη διάλυση. Πρέπει να ακούσουμε το καμπανάκι που μας χτύπησε η Μεγάλη Βρετανία, διότι αν σε κάτι μας έκανε σοφότερους το BREXIT, είναι στο ότι συνειδητοποιήσαμε ότι τα περισσότερα κράτη αυτή τη στιγμή δεν παραμένουν στην ΕΕ γιατί το θέλουν πραγματικά, αλλά μόνο και μόνο γιατί φοβούνται το κόστος της αποχώρησης από αυτήν. Επομένως, επειδή ο φόβος δε μπορεί και δεν πρέπει να είναι ο λόγος διατήρησης της συνοχής της Ευρωπαικής Ένωσης όπως αποδείχτηκε από το BREXIT, απαιτείται η ενδυνάμωση των δεσμών των χωρών μελών της ΕΕ μέσα από τη ριζική ανασυγκρότηση και των εκδημοκρατισμό των δομών και των θεσμών της Ευρωπαικής Ένωσης, ώστε ως συνεκτικός δεσμός μεταξύ των πολιτών της ΕΕ, να υπερισχύσει ξανά το όραμα και η επιθυμία της κοινής συμβίωσης στον ενιαίο ευρωπαικό χώρο και όχι ο φόβος για τις συνέπεις της διάλυσής του. Είναι ίσως αυτό που θέλει να εκφράσει και ο John Cleese των Monty Python που υποστήριξε με μετριοπάθεια την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ λέγοντας «Εάν πίστευα ότι υπήρχε κάποια πιθανότητα να αλλάξει κάτι δραματικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα ψήφιζα να παραμείνουμε, αλλά δεν υπάρχει…».
Η ελπίδα για μια καλύτερη και δημοκρατικότερη Ευρωπαική Ένωση, μια Ένωση που αποτελεί ένα μοναδικό πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό εγχείρημα δεν πρέπει να σβήσει με το BREXIT αλλά αντιθέτως να προσπαθήσουμε με αφορμή το BREXIT να εμβαθύνουμε την ευρωπαική ενοποίηση χωρίς φοβίες, διλήμματα και δεύτερες σκέψεις, προτάσσοντας της αρχές της δημοκρατίας, της διαφορετικότητας και της αλληλεγγύης των πολιτών.
*Η Μαρία Γαλλιού είναι δικηγόρος