Της Μαρίας Γαλλιού – Δικηγόρου
Συμβαίνουν κάποια γεγονότα τα οποία κανείς δεν μπορεί να τα αθροίσει γιατί απλώς δεν αθροίζονται. Κάποιες εικόνες είναι ικανές να μας στοιχειώσουν γιατί καθρεφτίζουν πανανθρώπινες αξίες, όπως εκείνης του σεβασμού της ανθρώπινης ζωής. Κάποιες εικόνες που εξελίσσουν μια βίαιη σκηνή δεν θες να τις περιγράψεις, ιδίως όταν γι’ αυτές υπήρξαν πλείστες περιγραφές. Αναζητάς εναγωνίως τα αίτια του σχηματισμού αυτών των εικόνων και τις ονοματοδοτείς ως εικόνες ανομίας. Διαχρονικά, η έννοια του δικαίου υιοθετήθηκε ως η πιο ισχυρή ασπίδα απέναντι στην αυθαιρεσία, όμως ο νόμος δεν αντικαθιστά απλώς το «ράπισμα» απέναντι σε μια αντικοινωνική συμπεριφορά αλλά εκφράζει την ανάγκη υποχρεωτικής ρύθμισης των ανθρωπίνων και κοινωνικών σχέσεων.
Στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, καλλιεργείται μια ανεκτικότητα στην άσκηση βίας, ριζώνει ένα καθεστώς ανομίας, το οποίο αντικαθιστά τον νόμο του κράτους. Η ανομία δεν ταυτίζεται με την παρανομία, αλλά συνιστά την παντελή απουσία δικαιικών ρυθμίσεων στην οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων. Όμως, η αποστροφή απέναντι σε νόμους και κανόνες αποτελεί σοβαρό πλήγμα της δημοκρατίας και οδηγεί στο εξής άτοπο, κανένας να μην ενδιαφέρεται για το δίκιο του άλλου και καθένας να περιχαρακώνει το δικό του, αυτονομιμοποιώντας τη χρήση βίας.
Σε περιόδους δε, ισχυρών ανατροπών παγιωμένων πρακτικών επιβίωσης, όπως εκείνης της ελληνικής οικονομικής κρίσης, η βία δείχνει να λειτουργεί ως μέσο αποκατάστασης ενός αισθήματος κοινωνικής αδικίας. Ωστόσο, η άσκηση ή η αποδοχή της βίας από τον πολίτη για την διεκδίκηση νόμιμων ή και παράνομων αξιώσεων δεν μπορεί να εξυγιάνει μία «πληγωμένη» κοινωνία και επακόλουθα οδηγεί σε ακραίο κανιβαλισμό όλων προς όλους. Η μη αναγνώριση της ανθρώπινης ιδιότητας στον «κακό», πολλώ δε μάλλον όταν αυτός κατατάσσεται στους αδύναμους και περιθωριακούς, αποκαλύπτει ανάγλυφα τα σημάδια απανθρωποποίησης που εκδηλώνονται στο κοινωνικό σύνολο. Σε απλά μαθηματικά, μία πράξη βίας ισούται με πράξεις βίας στη νιοστή. Κοινός παρανομαστής, η διαλυτική τους δύναμη στο κοινωνικό σώμα.
Ωστόσο, τα εγκλήματα δεν τα διαπράττουν μόνο οι κακοί δράστες, ενώ αυτοί που τα τιμωρούν δεν σημαίνει ότι είναι πάντα οι καλοί. Κάθε κοινωνία και κάθε πολιτισμός πρέπει να ανακαλύψει τη χρυσή τομή στα εγκλήματα δυστυχίας και στα εγκλήματα απληστίας. Ίσως εκεί έγκειται το μυστικό της δίκαιης απονομής του δικαίου στα μάτια των πολιτών.
Το ερώτημα που ακούγεται είναι αν αυτές οι εικόνες με αφορούν ή αφορούν τους λίγους ή τους άτυχους. Όταν εμείς συνειδητοποιήσουμε ότι μας αφορούν πρωταρχικά ως μονάδα και ως μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, οι εικόνες της ανομίας ίσως και να παύσουν κάποια στιγμή να μας στοιχειώνουν.