Η αρχή της σχολικής χρονιάς είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για έναν ολοκληρωμένο check up υγείας , τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ίδιους τους γονείς. Από πότε όμως πρέπει να ξεκινάει ο οφθαλμολογικός έλεγχος των παιδιών;
Το σύστημα της όρασης δεν είναι ολοκληρωμένο μέχρι τα πρώτα χρόνια της ζωής μας , ωστόσο τα φωτεινά ερεθίσματα γίνονται αντιληπτά από τον εγκέφαλό μας από τους πρώτους κιόλας μήνες. Για τον λόγο αυτό είναι σωστός ο προληπτικός έλεγχος στα νεογνά ειδικά αν πρόκειται για πρόωρα. Ο ειδικός παιδοφθαλμίατρος για τα νεογέννητα , μπορεί να διαγνώσει πιθανές συγγενείς παθήσεις ( καταρράκτης , νεογνικό γλαύκωμα , αμφιβληστροειδοπάθεια κ.α.) και πραγματικά να σώσει δυσάρεστες καταστάσεις . Στην περίπτωση που υπάρχει ιστορικό στην οικογένεια ο παραπάνω έλεγχος είναι επιβεβλημένος. Η επόμενη εξέταση γίνεται στη βρεφική ηλικία μεταξύ 6 μηνών και 1 έτους , όπου ελέγχεται η κινητικότητα των οφθαλμών και διαπιστώνεται εάν υπάρχει πρόβλημα στραβισμού . Στη συνέχεια και συγκεκριμένα στη σχολική ηλικία των 3-4 ετών (νήπια) παίρνει τη σκυτάλη η κυκλοπληγική εξέταση , όπου ο γιατρός είναι σε θέση να διαπιστώσει πιθανές διαθλαστικές ανωμαλίες και να αποτρέψει τη δημιουργία αμβλυωπίας* ή ακόμη και να τη διορθώσει . Μην ξεχνάτε ότι όσο πιο μικρό είναι ένα παιδί και ακόμη αναπτύσσεται το σύστημα της όρασης του τόσο καλύτερα αποτελέσματα έχουμε . Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση ακόμη και σε ενήλικες.
Στην περίπτωση που έχουμε αμελήσει ή δεν είμαστε ενημερωμένοι για τις παραπάνω εξετάσεις πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα παιδιά έχουν αυξημένη ικανότητα προσαρμογής και δύσκολα θα παραδεχθούν ότι δεν βλέπουν καλά . Ωστόσο υπάρχουν ορισμένα σημάδια που μας δίνει το ίδιο το παιδί και μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι χρήζει άμεσης εξέτασης και παρακολούθησης . Τα συνήθη είναι το τσούξιμο και έντονο τρίψιμο των ματιών , η διαμαρτυρία για δυσκολία ανάγνωσης στον πίνακα ή την τηλεόραση , οι συχνοί πονοκέφαλοι κυρίως μετά από ώρα διαβάσματος , η κλίση της κεφαλής προς μια κατεύθυνση , η ελλειμματική προσοχή σε διάφορες δραστηριότητες ή ακόμη και η αποφυγή τους .
Δυστυχώς για εμάς εκτός από τα πιθανά προβλήματα όρασης που μπορεί να έχει ένα παιδί , ο σύγχρονος τρόπος ζωής και ψυχαγωγίας είναι ικανός να του «φορτώσει» περισσότερα ή ακόμη και να του δημιουργήσει . Σχεδόν το σύνολο των παιδιών πλέον περνάει περισσότερες από 5 ώρες της ημέρας μπροστά σε μια οθόνη** (υπολογιστή , tablet , κινητού ) . Ωστόσο τα μάτια τους δεν έχουν ολοκληρώσει την ανάπτυξη τους και δεν είναι εκπαιδευμένα να αντιμετωπίσουν τον κόσμο των «κοντινών σημείων» που μας περιβάλει . Σαν συνέπεια αυτού είναι η αύξηση της κοπιωπίας καθώς και η πιθανότητα αύξησης της μυωπίας σαν «αντίδραση» του ματιού στην έντονη χρήση της προσαρμογής του, λόγο της συνεχόμενης και έντονης κοντινής εργασίας . Βέβαια οφείλουμε να τονίσουμε ότι το παραπάνω συμπέρασμα δεν έχει αποδειχθεί κλινικά ( προς το παρών ) αλλά βασίζεται σε στατιστικές μελέτες που έχουν γίνει σε βάθος χρόνων τόσο στην Ασία όσο και στην Αμερική , σε περιοχές δηλαδή όπου η αύξηση της μυωπίας βρίσκεται επίπεδα επιδημίας και ήδη οι αρχές έχουν λάβει μέτρα περιορισμού της , όπως για παράδειγμα τη μείωση των επιπρόσθετων εργασιών στους μαθητές , την απαγόρευση χρήσης κινητών στα σχολεία ,τον αυτόματο περιορισμό χρήσης ηλεκτρονικών παιχνιδιών μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα , την αύξηση των εκδρομών και γενικά των εξωτερικών δραστηριοτήτων κ.α.
Αξίζει να τονίσουμε την σημασία της συχνής γενικής ιατρικής εξέτασης σε παιδιά με σύνδρομο down καθώς βρίσκονται σε μια ευπαθή κατηγορία ατόμων και ο κίνδυνος εμφάνισης ιατρικών προβλημάτων είναι αυξημένος , κατ’ επέκταση και προβλημάτων στην όραση .
Οι τρόποι αντιμετώπισης των πιθανών προβλημάτων της όρασης διαφέρουν από παιδί σε παιδί καθώς το καθένα έχει τη δικιά του μοναδική προσωπικότητα και αντιδρά διαφορετικά στα ερεθίσματα και τις θεραπείες – ασκήσεις που του έχει υποδείξει ο γιατρός .Μερικοί από αυτούς είναι η σωστή χρήση των διορθωτικών γυαλιών , η κάλυψη του ενός ματιού για συγκεκριμένες ώρες και δραστηριότητες με σκοπό την ενεργοποίηση του «τεμπέλικου ματιού», η χρήση διπλοεστιακών φακών σε διορθωτικά γυαλιά ή ακόμη και πολυεστιακών φακών επαφής, η χρήση ορθοκερατολογικών φακών επαφής κατά τη διάρκεια του ύπνου για τον έλεγχο της αύξησης της μυωπίας κ.α. Σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του γιατρού μας .
Οι γονείς από την πλευρά τους στον τομέα της πρόληψης πρέπει καταρχήν να ενθαρρύνουν τις δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους , να ελέγξουν την εργονομία του χώρου διαβάσματος και χρήσης Η/Υ του παιδιού ( κατάλληλος φωτισμός , σωστό ύψος γραφείου και καρέκλας ) , να διδάξουν στο παιδί τη σημασία του διαλείμματος από τις έντονες κοντινές εργασίες, να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση του σχετικά με τη χρήση των διορθωτικών γυαλιών οράσεως και φυσικά δεν πρέπει να αμελήσουν την συχνή εξέταση της όρασης τουλάχιστον μια φορά το χρόνο (η αρχή της σχολικής χρονιάς είναι η ιδανική περίοδος ) .
Η όραση μας είναι υπεύθυνη για το 80% των πληροφοριών που δέχεται και επεξεργάζεται ο εγκέφαλος μας. Κάνετε τακτικούς ελέγχους , ακολουθείστε πιστά τις συμβουλές του γιατρού σας και χαρίστε στα παιδιά σας μια άνετη όραση και ταυτόχρονα πιο ευχάριστη ζωή .
Οπτικός – Οπτομέτρης
Ζαφειρούλης Δημήτριος
*Το κεφάλαιο αμβλυωπία θα αποτυπωθεί αναλυτικότερα σε αυτόνομο άρθρο.
** Το κεφάλαιο οθόνες , computer vision syndrome και ακτινοβολία θα αποτυπωθεί αναλυτικότερα σε αυτόνομο άρθρο .