Η ηλιακή ακτινοβολία είναι ένα φάσμα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας , με κύρια πηγή τον ήλιο , που φτάνει στην γη με διαφορετικά μήκη κύματος .
Η ορατή ακτινοβολία κυμαίνεται από τα 380 nm μέχρι τα 740nm ,δηλαδή οι φωτοϋποδοχείς των ματιών ( ραβδία-κωνία) που βρίσκονται στην ωχρά κηλίδα και είναι υπεύθυνοι για την αντίληψη των χρωμάτων «ενεργοποιούνται» σε αυτό το φάσμα. Ελαφρώς μικρότερα μήκη κύματος από το ορατό φάσμα , είναι η υπεριώδης ακτινοβολία ( UV ) και αντίστοιχα σε μεγαλύτερα μήκη κύματος συναντάται η υπέρυθρη ( IR ) . Όσο μικρότερα είναι τα μήκη κύματος τόσο μεγαλύτερη ενέργεια «κουβαλάνε» και αντίστροφα . Με απλά λόγια η UV είναι πιο επικίνδυνη από την IR .
Η UV λοιπόν , που μας επηρεάζει άμεσα , χωρίζεται σε 3 κατηγορίες : UVA , UVB , UVC . Ο διαχωρισμός γίνεται καθαρά με το ποσοστό της UV που φτάνει στην επιφάνεια της γης χωρίς να φιλτράρεται από την ατμόσφαιρα. Η UVA (400nm – 315nm) φτάνει σχεδόν εξολοκλήρου στη γη , η UVB (315nm – 280 nm) «μπλοκάρετε» σε ένα μεγάλο ποσοστό από τη στρατόσφαιρα στην οποία βρίσκεται το στρώμα του όζοντος (όπως καταλαβαίνετε τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αύξηση του ποσοστού της UVB που φτάνει στη γη λόγο της τρύπας του όζοντος) και η UVC (315nm-100nm) που είναι και το πιο βλαβερό κομμάτι της UV , μπλοκάρετε στο 100% από τη στρατόσφαιρα
.
Ακούμε συνέχεια για τα προβλήματα που προκαλεί η UV στον άνθρωπο (τα οποία θα πούμε στη συνέχεια) και παραλείπουμε να αναφερθούμε στα θετικά της UV η οποία είναι απαραίτητη για τον οργανισμό μας. Μέσω αυτής γίνεται η σύνθεση της βιταμίνης D (σε βαθμό που κανένα ιατρικό σκεύασμα δεν μπορεί) που είναι απαραίτητη στον μεταβολισμό κυρίως του ασβεστίου στον οργανισμό μας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μια αλυσίδα αντιδράσεων που αφορούν τη σωστή λειτουργία του κυκλοφορικού , των οστών και πολλά άλλα . Η έλλειψη της βιταμίνης D είναι ικανή να προκαλέσει διάφορα ψυχολογικά προβλήματα , έλλειψη συγκέντρωσης , απώλειες μνήμης , λανθασμένη λειτουργία μεταβολισμού κ.α.
Τα προβλήματα λοιπόν της ηλιακής ακτινοβολίας ξεκινάνε (άτυπα) από έξω προς τα μέσα. Πρώτο και βασικό σημείο έκθεσης σε αυτή είναι το δέρμα μας. Το πιο ευαίσθητο σημείο του δέρματος εντοπίζεται γύρω από τα μάτια , στα βλέφαρα και γενικότερα στην περιοχή της κεφαλής και του λαιμού. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη εμφάνιση φακίδων, πανάδων, ρυτίδων στο πρόσωπό μας , καθώς και τη δημιουργία ξηρού δέρματος . Εκτός όμως από τα απλά δερματικά προβλήματα , η εμφάνιση καρκίνων του δέρματος στις λεπτότερες και πιο ευαίσθητες περιοχές (που αναφέραμε πιο πάνω) είναι αυξημένη , με σχεδόν το 50% των καρκίνων του δέρματος να εμφανίζονται σε αυτές τις περιοχές. Να τονίσουμε ότι τα προβλήματα δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά και αυξάνονται με το χρόνο.
Tα μάτια μας από την άλλη έχουν μια φυσική προστασία μέσω των ιστών που διαθέτουν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν χρειάζονται προστασία, καθώς χρόνο με το χρόνο η συνεχόμενη έκθεση στην UV προκαλεί την σταδιακή εμφάνιση προβλημάτων που μπορεί να μας οδηγήσουν έως την τύφλωση.
Αναλυτικότερα, η πρόσθια επιφάνεια του ματιού (κερατοειδής χιτώνας) μπλοκάρει το μεγαλύτερο ποσοστό της UVB και ένα μέρος της UVA, όχι όμως αναίμακτα. Μερικές από τις επιπτώσεις της απορρόφησης αυτής είναι η εμφάνιση ενός κίτρινου τραύματος στον επιπεφυκότα (pinguecula) που γίνεται κυρίως ορατό με συγκεκριμένο φωτισμό. Άλλη μια κατάσταση που πιθανόν να προκληθεί από την έκθεση στην UV , είναι το πτερύγιο . Η μεμβράνη αυτή ξεκινάει από το σκληροκερατοειδές όριο και όσο απλώνεται προς το κέντρο του κερατοειδή είναι ικανή να προκαλέσει θολή όραση , ανώμαλο αστιγματισμό κ.α. Περιπτώσεις φωτοκερατίτιδας είναι ικανές να εμφανιστούν κυρίως σε άτομα που βρίσκονται πολλές ώρες στο χιόνι ή στη θάλασσα , λόγο της 100% αντανάκλασης του φωτός , δηλαδή ουσιαστικά στη διπλάσια έκθεση στην UV .
Όσο προχωράμε στο εσωτερικό του ματιού και συγκεκριμένα στον κρυσταλλοειδή φακό , τα προβλήματα μεγαλώνουν. Ο κρυσταλλοειδής είναι το μέσω εκείνο που προστατεύει σχεδόν εξ ολοκλήρου τον αμφιβληστροειδή χιτώνα , ουσιαστικά την όρασή μας. Απορροφά ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της UVA με το κόστος της χρόνιας έκθεσής του στη ακτινοβολία αυτή να μεταφράζεται στη θόλωση του φακού και στη μείωση της όρασής μας . Η θόλωση αυτή του φακού είναι ο γνωστός σε όλους μας «καταρράκτης» . Οι μέχρι τώρα μελέτες μας δείχνουν ότι τα μάτια που δεν έχουν σωστή προστασία από τη UV έχουν 30% περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης καταρράκτη πολύ πιο νωρίς από το φυσιολογικό. Επίσης αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καταρράκτη , έως και 4 φορές περισσότερο , έχουν τα άτομα που ζουν σε παράκτιες περιοχές , τα άτομα που κάνουν χειμερινά σπορ , τα άτομα που κάνουν αγροτικές εργασίες , καθώς και τα άτομα που ζουν σε αστικό περιβάλλον χωρίς πολλά δέντρα, και δεν έχουν την απαραίτητη προστασία . Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και μέσα σε κλειστούς χώρους που φωτίζονται από ηλιακή ακτινοβολία το ποσοστό της έκθεσής μας σε αυτή ανέρχεται στο 30%-40% (εξαιτίας της αυξημένης αντανάκλασης που φτάνει μέχρι το και το 70% ) με τα ανάλογα αποτελέσματα…
Τέλος το σημαντικότερο από τα προβλήματα που προκαλεί ένα πολύ μικρό φάσμα της ηλιακής ακτινοβολίας και συγκεκριμένα η μπλε ακτινοβολία (380 nm – 420 nm ) , είναι η ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας η οποία αν δεν περιοριστεί άμεσα προκαλεί απώλεια όρασης και τελικά τύφλωση . Περισσότερο ευάλωτοι στα προβλήματα της ωχράς είναι κυρίως τα άτομα που έχουν κάνει εγχείρηση καταρράκτη.
Μερικά βασικά μέτρα για την προστασία μας μπορεί να μοιάζουν απλά , είναι όμως σημαντικά για την ομαλή ,και χωρίς σημαντικά προβλήματα , πορεία της ζωής μας. Αρχικά πρέπει να περιορίσουμε την έκθεσή μας στον ήλιο τις ώρες που βρίσκεται πιο κοντά στη γη και συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου στη χώρα μας , τις ώρες μεταξύ 10:00 π.μ. και 17:00 μμ. . Στη συνέχεια πρέπει να χρησιμοποιούμε αντηλιακές κρέμες που μας προτείνει ο δερματολόγος μας και είναι κατάλληλες για τον τύπο δέρματός μας. Απαραίτητα αξεσουάρ είναι το καπέλο και γυαλιά ηλίου με προστασία στη UVA + UVB που ταιριάζουν στο σχήμα του προσώπου μας , στις ανάγκες μας και καλύπτουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος της περιοχής γύρω από τα μάτια . (Αναλυτικό άρθρο για τον σωστό τύπο γυαλιών ηλίου θα δημοσιευθεί στη συνέχεια)
Η πρόληψη και η προστασία από την UV πρέπει να ξεκινάει από το πρώτο έτος της ζωής μας . Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η UV ακτινοβολία λειτουργεί αθροιστικά , με αποτέλεσμα όσο πιο αργά ξεκινήσουμε την προστασία μας τόσο μεγαλύτερη ζημιά έχουμε κάνει στον εαυτό μας , μιας και τα σοβαρότερα των αποτελεσμάτων είναι μη αναστρέψιμα.
**Απολαύστε το προτέρημα της ηλιοφάνειας στη χώρα μας με σύνεση , πρόληψη και προστασία , ώστε να έχετε αυτή τη δυνατότητα σε όλη σας τη ζωή.**
Οπτικός – Οπτομέτρης
Ζαφειρούλης Δημήτρης