Με τεράστιο ενδιαφέρον παρακολουθήσαμε χθες το βράδυ το ντοκιμαντέρ της εκπομπής «Η Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, που προβλήθηκε στο COSMOTE HISTORY και θα προβληθή ξανά σε επανάληψη την Κυριακή 14 Δεκεμβρίου στις 17.00.
Το αφιέρωμα ανέλαβε να φωτίσει την άγνωστη ιστορία του βαμβακιού, ενός φυτού που αποδείχθηκε καθοριστικό για τις παγκόσμιες και τις εθνικές οικονομίες, επηρεάζοντας βαθιά κοινωνίες και ανθρώπινες ζωές. Ιδιαίτερο τοπικό ενδιαφέρον για την περιοχή μας προσέδωσαν οι συγκινητικές μαρτυρίες παλαιών βαμβακοπαραγωγών από το Βασιλί Φαρσάλων και τη Βαμβακού Φαρσάλων, με τα γυρίσματα να γίνονται στο λαογραφικό μουσείο του Πολιτιστικού Συλλόγου Βασιλί, ενώ μέλη του συλλόγου, αναβίωσαν στιγμές από την καθημερινότητα και τον αγώνα γύρω από τον «λευκό χρυσό».
Το επεισόδιο παρακολούθησε το συναρπαστικό ταξίδι του βαμβακιού, με τις πρώτες αναφορές του να εντοπίζονται 3.500 χρόνια πριν, ξεκινώντας από την αρχαία Ινδία και την Αμερική. Στον ελλαδικό χώρο έγινε γνωστό χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ παρουσιάστηκαν ιστορικές αναφορές του Ηροδότου και του Παυσανία. Η διάδοσή του, ωστόσο, υπήρξε αργή κατά τη Βυζαντινή εποχή, κυρίως λόγω της δύσκολης επεξεργασίας του φυτού.
Η μεγάλη στροφή ήρθε τον 19ο αιώνα, όταν η έκρηξη της βιομηχανικής επανάστασης και η ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς εκτόξευσαν τη ζήτηση για βαμβάκι. Η ιστορική συγκυρία του Αμερικανικού Εμφυλίου προκάλεσε έλλειψη στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα η Αίγυπτος να γίνει ο νέος προμηθευτής, έχοντας πρωταγωνιστές Έλληνες επιχειρηματίες. Αργότερα, στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Εμμανουήλ Μπενάκης μετέφερε τεχνογνωσία στην Ελλάδα και οργάνωσε συστηματικά την καλλιέργεια, η οποία έμελλε να γίνει η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα στην Ευρώπη. Το 1931, η στήριξη προς τους βαμβακοπαραγωγούς πήρε επίσημη μορφή με την ίδρυση του Οργανισμού Βάμβακος.
Παράλληλα, οι μαρτυρίες αγροτών, αντρών και γυναικών, όπως αυτές που ακούστηκαν και από την περιοχή των Φαρσάλων, αναβίωσαν τη σκληρή καθημερινότητα παλαιότερων χρόνων, όταν η καλλιέργεια ήταν αποκλειστικά χειρωνακτική, ατέλειωτες ώρες μαζέματος, γυναίκες που έφταναν να μαζεύουν έως 120 κιλά την ημέρα, αλλά και ιστορίες έρωτα, κοινότητας, τραγουδιών και αστείων στα χωράφια. Αυτή η εποχή έκλεισε με τη σταδιακή είσοδο των μηχανών—από τις πρώτες σπαρτικές μέχρι τις σύγχρονες συλλεκτικές—που άλλαξαν οριστικά τον τρόπο παραγωγής.
Η «Μηχανή του Χρόνου» ανέλυσε πώς το βαμβάκι έγινε ο «λευκός χρυσός» της Ελλάδας. Όλα κορυφώθηκαν με την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ το 1981, οπότε και η καλλιέργεια αναδείχθηκε σε εθνική, φτάνοντας στα μέσα της δεκαετίας του ’90 τα 4,5 εκατομμύρια στρέμματα.
Σήμερα, η Ελλάδα παράγει το 80% του ευρωπαϊκού βαμβακιού. Παρά τις αλλαγές και την κρίση στην παγκόσμια βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας, ο «λευκός χρυσός» εξακολουθεί να αποτελεί θεμέλιο της τοπικής οικονομίας και να στηρίζει χιλιάδες οικογένειες, όπως αναδείχθηκε και μέσα από τις πολύτιμες τοπικές μαρτυρίες.
Στην εκπομπή μιλούν:
Δημήτριος Μπεσλεμές – Επιστημονικός υπεύθυνος του Εθνικού Κέντρου Βάμβακος
Δημήτριος Μπιλάλης – Καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Νικόλαος Τσουλούφας – Καθηγητής στην Αβερώφειο Γεωργική Σχολή Λάρισας
Ευαγγελία Σιώκη – Διευθύντρια στην Αβερώφειο Γεωργική Σχολή Λάρισας
Ηλίας Δημόπουλος – Βαμβακοπαραγωγός
Φώτης Τριανταφυλλόπουλος – Βαμβακοπαραγωγός
Αλέξανδρος Σαμαράς – Πρόεδρος Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου, απόγονος οικογένειας Μπενάκη
Ευαγγελία Καραγιάννη – Αγρότισσα
Δημήτριος Ζιώγας – Βαμβακοπαραγωγός
*Πηγή πληροφοριών mixanitouxronou.gr