Γράφει ο Δημήτρης Βαρακλιώτης…
Μια Περιφέρεια σε σημείο καμπής με ανοιχτές προκλήσεις και ανάγκη για συνολική αναδιάρθρωση
Η Θεσσαλία αποτελεί μια από τις πιο κρίσιμες περιφέρειες της χώρας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, της πρόσβασης σε βασικά δίκτυα μεταφορών και της οικονομικής της δομής που στηρίζεται στον αγροτικό τομέα, τη βιομηχανική δραστηριότητα, τον τουρισμό και την εκπαίδευση. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αναδεικνύονται σημαντικές προκλήσεις που αφορούν τόσο τις υποδομές και την προστασία του περιβάλλοντος όσο και την κοινωνική συνοχή, την οικονομική ανθεκτικότητα και την ικανότητα της περιφέρειας να αξιοποιήσει το παραγωγικό της δυναμικό.
Η αγροτική παραγωγή, παραδοσιακά η καρδιά της τοπικής οικονομίας, βρίσκεται σε καίρια καμπή. Ο κάμπος της Λάρισας, ο μεγαλύτερος της Ελλάδας, εξακολουθεί να αποτελεί βασικό πυλώνα για τη φυτική παραγωγή, ωστόσο οι ανάγκες για αρδευτικές υποδομές είναι μεγάλες. Το υφιστάμενο δίκτυο άρδευσης σε πολλές περιοχές λειτουργεί με παλαιωμένα συστήματα που δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες. Η υδατική επάρκεια συνδέεται άμεσα με την ποιότητα και το ύψος της παραγωγής, με συνέπεια η έλλειψη σύγχρονων έργων να επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων. Στην Καρδίτσα οι καλλιέργειες βάμβακος, καλαμποκιού και κτηνοτροφικών φυτών παραμένουν κομβικές, όμως η συχνότητα έντονων καιρικών φαινομένων αναδεικνύει την ανάγκη για οργανωμένη αντιπλημμυρική προστασία και διαχείριση υδάτων. Στη Μαγνησία, η παραγωγή μήλων, ελαιολάδου και προϊόντων ποιοτικής γεωργίας έχει σημαντικό ειδικό βάρος, αλλά οι παραγωγοί χρειάζονται καλύτερη στήριξη για την τυποποίηση και διάθεση των προϊόντων σε αγορές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Στα Τρίκαλα η δυναμικότητα στην κτηνοτροφία, ιδίως στη γαλακτοπαραγωγή και στα προϊόντα ΠΟΠ, απαιτεί συστηματικές επενδύσεις σε εγκαταστάσεις, μεταποίηση και δικτύωση με επιχειρήσεις τροφίμων.
Οι υποδομές της περιφέρειας αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς τομείς που επηρεάζουν την ανάπτυξη. Το οδικό δίκτυο συνδέει τη Θεσσαλία με την υπόλοιπη Ελλάδα, ωστόσο υπάρχουν σημαντικές ανάγκες αναβάθμισης. Στη Λάρισα, ο αστικός ιστός επεκτείνεται, αλλά η διασύνδεση των συνοικιών και των περιφερειακών περιοχών χρειάζεται βελτίωση. Ο άξονας Λάρισας – Τρικάλων παρουσιάζει υψηλό φόρτο και συχνά κυκλοφοριακά προβλήματα, ενώ η σύνδεση Λάρισας – Φαρσάλων παραμένει περιορισμένη, επηρεάζοντας τόσο τη μετακίνηση των κατοίκων όσο και τη διακίνηση προϊόντων. Στην Καρδίτσα και στα Τρίκαλα, οι ορεινές διαδρομές προς Άγραφα και Περτούλι αποτελούν περιοχές που χρειάζονται παρεμβάσεις, κυρίως σε ζητήματα ασφάλειας και συντήρησης. Στη Μαγνησία το οδικό δίκτυο προς το Πήλιο, παρότι δημοφιλές, έχει έντονη ανάγκη σταθεροποίησης και διευρυμένων λύσεων για τη διαχείριση του αυξημένου τουριστικού φόρτου.
Το σιδηροδρομικό δίκτυο, ιστορικά κρίσιμο για τη μεταφορά προϊόντων και την επιβατική κίνηση, βρίσκεται μπροστά στην ανάγκη εκσυγχρονισμού. Η Θεσσαλία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως κέντρο μεταφορών, δεδομένης της θέσης της ανάμεσα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, όμως οι καθυστερήσεις σε εκσυγχρονισμένα συστήματα, η χαμηλή ταχύτητα και η περιορισμένη αξιοποίηση του δικτύου δεν επιτρέπουν τη μέγιστη αξιοποίησή του.
Ο τουρισμός αποτελεί έναν τομέα με σημαντικό δυναμικό, αλλά και με προκλήσεις που αφορούν την ισόρροπη ανάπτυξη. Τα Μετέωρα στην περιοχή των Τρικάλων αποτελούν διαχρονικά έναν από τους σημαντικότερους τουριστικούς πόλους της χώρας με διεθνή αναγνώριση. Το Πήλιο στη Μαγνησία συνδυάζει παραθαλάσσιους και ορεινούς προορισμούς, προσελκύοντας επισκέπτες σε όλη τη διάρκεια του έτους. Παράλληλα, περιοχές όπως η Λίμνη Πλαστήρα στην Καρδίτσα, τα παράλια του Αγιοκάμπου στη Λάρισα, τα χωριά του Ολύμπου ή της Όθρυος έχουν σημαντικές προϋποθέσεις για ανάπτυξη. Ωστόσο, η τουριστική ταυτότητα της Θεσσαλίας δεν έχει διαμορφωθεί πλήρως και η απουσία ολοκληρωμένων δικτύων τουριστικής διαδρομής αφήνει εκτός προσοχής περιοχές με δυνατότητες. Τα Φάρσαλα, παρά τη γεωγραφική τους θέση, την πρόσβαση σε δύο μεγάλες πόλεις και την ιστορική και πολιτιστική τους κληρονομιά, δεν έχουν αξιοποιήσει ακόμη το σύνολο των τουριστικών προοπτικών τους, παραμένοντας εκτός βασικών τουριστικών ροών.
Οι κοινωνικές ανάγκες της Θεσσαλίας συνεχίζουν να αποτελούν κρίσιμο παράγοντα για την καθημερινότητα των πολιτών. Η πρόσβαση σε υγειονομικές υπηρεσίες παρουσιάζει διαφοροποιήσεις ανά περιοχή. Στα μεγάλα αστικά κέντρα η κάλυψη είναι επαρκής, όμως στις ορεινές κοινότητες των Τρικάλων, της Καρδίτσας και της Μαγνησίας υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις σε ιατρικό προσωπικό και υποδομές. Η δημογραφική συρρίκνωση αποτελεί επίσης πρόκληση, καθώς αρκετά χωριά βλέπουν τον πληθυσμό τους να μειώνεται, με αποτέλεσμα να περιορίζονται τόσο οι υπηρεσίες όσο και οι δυνατότητες τοπικής ανάπτυξης. Η ανεργία εμφανίζει διαφοροποιήσεις ανά νομό, με τους νέους να αναζητούν συχνά εργασία σε άλλες περιοχές της Ελλάδας ή στο εξωτερικό.
Το περιβάλλον και η διαχείριση φυσικών πόρων αποτελούν έναν τομέα που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Οι πλημμύρες των τελευταίων ετών ανέδειξαν την ανάγκη για μια συνολική αναθεώρηση των υποδομών αντιπλημμυρικής προστασίας. Η ισορροπία ανάμεσα στην αγροτική παραγωγή, τη διατήρηση των φυσικών οικοσυστημάτων και τη διαχείριση του νερού απαιτεί συντονισμένες πολιτικές που θα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα τόσο της οικονομίας όσο και του περιβάλλοντος. Η δημιουργία νέων ταμιευτήρων, η ενίσχυση των αναχωμάτων, η αποκατάσταση ποταμών και ρεμάτων και η συστηματική παρακολούθηση υδρολογικών δεδομένων αποτελούν βασικές κατευθύνσεις.
Η Θεσσαλία βρίσκεται σήμερα μπροστά σε ένα αναπτυξιακό σταυροδρόμι. Διαθέτει σημαντικό παραγωγικό κεφάλαιο, ισχυρές υποδομές βάσης, πανεπιστημιακά ιδρύματα και γεωγραφική θέση που της επιτρέπει να λειτουργεί ως κόμβος ανάμεσα σε μεγάλες περιοχές της χώρας. Ωστόσο, οι αδυναμίες που έχουν συσσωρευτεί καθιστούν αναγκαίο έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό που θα συνδέει τη γεωργία με τη βιομηχανία, τις μεταφορές με τις υποδομές, τον τουρισμό με τον πολιτισμό και την κοινωνική ανάπτυξη με την περιφερειακή συνοχή.
Η επόμενη ημέρα θα κριθεί από την ικανότητα της περιφέρειας να αντιμετωπίσει μεθοδικά τα ζητήματα άρδευσης, τις ανάγκες αντιπλημμυρικής προστασίας, τις επενδύσεις σε υποδομές, την ενίσχυση της παραγωγής, την αξιοποίηση των τουριστικών πόρων και τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών. Με συνεκτικό σχεδιασμό και συνέπεια, η Θεσσαλία μπορεί να διαμορφώσει ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που θα στηρίζεται στη βιωσιμότητα, την καινοτομία και την εξωστρέφεια.