Ο καρκίνος του παχέος εντέρου με πρώιμη έναρξη (EOCRC) –δηλαδή πριν από τα 50– αναδεικνύεται σε σοβαρό παγκόσμιο ζήτημα υγείας, με ολοένα περισσότερα περιστατικά σε νεότερες ηλικίες, ακόμη και σε άτομα 20–30 ετών.
Η άνοδος αυτή συμπίπτει με την αυξημένη κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων που βασίζονται σε συνθετικά συντηρητικά. Τα συντηρητικά αυτά έχουν αναντικατάστατο ρόλο για την ασφάλεια και τη διάρκεια ζωής των τροφίμων (αναστέλλουν μικροβιακή αλλοίωση, διατηρούν χρώμα, παρατείνουν το ράφι). Ωστόσο, συσσωρευόμενα δεδομένα υποδηλώνουν ότι μπορούν να επιδρούν αρνητικά στην υγεία του εντέρου –γνωστό παράγοντα κινδύνου για καρκινογένεση στο παχύ έντερο.
Στα τρόφιμα διεθνώς χρησιμοποιούνται ευρέως συνθετικά συντηρητικά όπως νιτρώδη/νιτρικά, βουτυλιωμένη υδροξυανισόλη (BHA), βουτυλιωμένη υδροξυτολουόλη (BHT), βενζοϊκά και θειώδη – ιδιαίτερα σε αλλαντικά, σνακ, ροφήματα και διατηρημένα προϊόντα. Αν και εγκρίνονται σε συγκεκριμένα όρια για λόγους ασφάλειας, αυξανόμενες μελέτες εγείρουν ανησυχίες για πιθανή γενοτοξικότητα, προαγωγή φλεγμονής και απορρύθμιση του μικροβιώματος, όλα στοιχεία που «ταιριάζουν» με τις βιολογικές οδούς της καρκινογένεσης στο παχύ έντερο. Η μέχρι τώρα απόδειξη σε ανθρώπους δεν είναι οριστική, αλλά τα πειραματικά δεδομένα δικαιολογούν αυξημένη προσοχή—ιδίως σε νεανικούς πληθυσμούς με υψηλή πρόσληψη υπερεπεξεργασμένων τροφίμων.
Επιστημονική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Foods, συνοψίζει πρόσφατα κλινικά, επιδημιολογικά, μηχανιστικά και τοξικολογικά στοιχεία για τη δυνητική σύνδεση μεταξύ συνθετικών συντηρητικών και EOCRC. Ειδική έμφαση δίνεται σε ενώσεις που έχουν συσχετιστεί με βλάβη DNA, διαταραχή της εντερικής μικροχλωρίδας, οξειδωτικό στρες και χρόνια φλεγμονή – μηχανισμούς που, δρώντας αθροιστικά, αυξάνουν τον καρκινικό κίνδυνο.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα τρέχοντα στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα συνθετικά συντηρητικά όπως τα νιτρώδη, τα βενζοϊκά και τα θειώδη άλατα μπορεί να συμβάλλουν στην αυξανόμενη επιβάρυνση του πρώιμου καρκίνου του παχέος εντέρου. Τα νιτρώδη υπάρχουν κυρίως σε αλλαντικά & παστά κρέατα όπως μπέικον, ζαμπόν, λουκάνικα/hot-dogs, σαλάμι, παστουρμάς,και σε μερικά τυριά κυρίως σκληρά/ημίσκληρα (π.χ. Emmental, Gruyère) όπου χρησιμοποιείται νιτρικό για τεχνολογικούς λόγους. Τα Βενζοϊκά προστίθενται κυρίως σε αναψυκτικά & ροφήματα με χαμηλό pH: σόδες/αναψυκτικά, αρωματισμένα νερά, έτοιμα τσάγια, ενεργειακά/ισοτονικά ποτά, σιρόπια και σε όξινα τρόφιμα & σάλτσες όπως κέτσαπ, μουστάρδες/ντρέσινγκ, μαρινάδες, γλυκά κουταλιού/μαρμελάδες, τουρσιά, ή σε ελιές σε άλμη. Τα Θειώδη άλατα υπάρχουν κυρίως σε αλκοολούχα & χυμούς όπως στο κρασί (ιδίως λευκά/αφρώδη), σε μερικές μπύρες, σε συμπυκνωμένους και σε αποξηραμένα & «έτοιμα» προϊόντα όπως βερίκοκα, σταφίδες, δαμάσκηνα, αποξηραμένη καρύδα, πατάτες προκομμένες/κατεψυγμένες/νιφάδες πουρέ, αφυδατωμένα λαχανικά/σούπες σε επεξεργασμένα θαλασσινά (γαρίδες/οστρακοειδή (για διατήρηση χρώματος)) και σε ορισμένα τουρσιά, μουστάρδες/σάλτσες, ξύδι οίνου.
Αυτά τα πρόσθετα έχουν συσχετιστεί με μηχανισμούς που περιλαμβάνουν γονιδιοτοξικότητα, διαταραχή του μικροβιώματος και χρόνια φλεγμονή, τα οποία συνδέονται όλα με την καρκινογένεση. Ενώ τα οριστικά ανθρώπινα στοιχεία παραμένουν περιορισμένα, τα πειραματικά ευρήματα προκαλούν ανησυχία, ιδιαίτερα καθώς οι νεότεροι πληθυσμοί με υψηλή πρόσληψη υπερεπεξεργασμένων τροφίμων αντιμετωπίζουν αυξανόμενο κίνδυνο EOCRC.
Πώς τα αναγνωρίζετε στις ετικέτες
- Νιτρώδη/Νιτρικά: E249, E250, E251, E252 ή «νιτρώδες/νιτρικό νάτριο/κάλιο».
- Βενζοϊκά: E210–E213 ή «βενζοϊκό οξύ/νάτριο/κάλιο/ασβέστιο».
- Θειώδη: E220–E228 ή «διοξείδιο του θείου/θειώδη».
Και άλλη πρόσφατη μεγάλη μελέτη που περιελάβανε 186.744 συμμετέχοντες, που παρακολουθήθηκαν 11 χρόνια, έδειξε ότι πράγματι ορισμένα πρόσθετα (αρώματα, ενισχυτικά γεύσης, χρωστικές, γλυκαντικά, και διάφορες μορφές ζάχαρης) συσχετίζονται με υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας. Επιπλέον, 13 συγκεκριμένες MUP συσχετίστηκαν σημαντικά με τη θνησιμότητα από κάθε αιτία, δηλαδή, γλουταμινικό, ριβονουκλεοτίδιο, ακεσουλφάμη, σακχαρίνη, σουκραλόζη, παράγοντας συσσωμάτωσης, παράγοντας σύσφιξης, παράγοντας πηκτωματοποίησης, πυκνωτικό, φρουκτόζη, ιμβερτοποιημένο σάκχαρο, λακτόζη και μαλτοδεξτρίνη. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι η κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και συγκεκριμένων συστατικών τους συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο θανάτου από κάθε αιτία
Αντίθετα τα φυσικά συντηρητικά που προέρχονται από φυτά, τα προβιοτικά και η ζύμωση προσφέρουν ασφαλέστερες και πολυλειτουργικές εναλλακτικές λύσεις. Πέρα από τις αντιμικροβιακές επιδράσεις, μπορούν επίσης να υποστηρίξουν την υγεία του εντέρου και του ανοσοποιητικού συστήματος, γεγονός που τα καθιστά πολλά υποσχόμενα αλλά υποχρησιμοποιούμενα εργαλεία για την ασφάλεια των τροφίμων. Ωστόσο, η υιοθέτησή τους στα κυρίαρχα συστήματα παραμένει περιορισμένη από τις προκλήσεις της τυποποίησης, της επεκτασιμότητας και της κανονιστικής έγκρισης.
Η ανασκόπηση καταλήγει ότι χρειάζονται πιο αυστηρές, μακροχρόνιες μελέτες σε ανθρώπους για να διευκρινιστούν αιτιώδεις σχέσεις και να αξιολογηθούν συστηματικά οι φυσικές εναλλακτικές. Ρυθμιστικά, προτείνεται πιο «διαφοροποιημένη» εποπτεία (δεν έχουν όλα τα συνθετικά συντηρητικά, ίδιο ρίσκο), ενισχυμένη επισήμανση και παρακολούθηση έκθεσης. Σε επίπεδο καταναλωτή, η ενημέρωση για τους πιθανούς κινδύνους και η επιλογή προϊόντων με φυσική συντήρηση μπορούν να συμβάλουν σε ασφαλέστερα διατροφικά μοτίβα. Μαζί, η έρευνα που βασίζεται σε τεκμηριωμένα στοιχεία, η κανονιστική μεταρρύθμιση και οι ενημερωμένες επιλογές των καταναλωτών μπορούν να οδηγήσουν σε μια μετάβαση προς ασφαλέστερες και πιο βιώσιμες στρατηγικές διατήρησης, συμβάλλοντας στη μείωση του παγκόσμιου κινδύνου EOCRC.
Παράλληλα, εναλλακτικές «καθαρής ετικέτας» λύσεις—όπως φυσικά εκχυλίσματα, ζυμώσεις και προβιοτικά—προσφέρουν όχι μόνο συντήρηση αλλά και πιθανά οφέλη για το έντερο και το ανοσοποιητικό. Τα εμπόδια, όμως, είναι υπαρκτά: τυποποίηση, κλιμάκωση παραγωγής και αργή ρυθμιστική ενσωμάτωση.
Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση https://www.mdpi.com/2304-8158/14/17/3079
Αναφορά: Mafe AN, Büsselberg D. Συντηρητικά τροφίμων και η αυξανόμενη τάση του καρκίνου του παχέος εντέρου σε πρώιμη έναρξη: Μηχανισμοί, αντιπαραθέσεις και αναδυόμενες καινοτομίες.
Foods . 2025; 14(17):3079. https://doi.org/10.3390/foods14173079
Πηγή: cibum.gr