Γράφει ο Κυριάκος Κυζερίδης
Θεοσεβείς Φαρσαλινοί, αυτές τις ημέρες του Δεκαπενταύγουστου που είναι αφιερωμένες στην κοίμηση της Θεοτόκου, η επαρχία μας επισκέπτεται τον ιερό Ναό της Παναγίας Ελεούσας ή Δεμερλιώτισσας στον οικισμό Σταυρός.
Λέει ο ύμνος «Εν τη κοιμήσει τον κόσμω ου κατέλιπες Θεοτόκε», σαν ουράνια μητέρα προσεύχεται αδιαλείπτως και δέεται για τη σωτηρία ημών.
«Μετεστης προς την ζωήν, μήτηρ υπάρχουσα της ζωής», κατευθύνθηκες προς την αληθινή ζωή, αλλά στην ουσία είσαι η ίδια ταυτόσημη με τη ζωή.
Ο λαός τρέφει μια βαθιά λατρευτική αγάπη για την Παναγία και την αποκαλεί με τα πλέον συμπαθή προσωνύμια: Θεοτόκε, Μυριάμ (πριγκίπισσα), Ελεούσα, Μεγαλόχαρη, Υπεραγία, Παντάνασσα, Θεόνυμφε Δέσποινα, Ουρανών Υψηλοτέρα, Κυρία του Φωτός, ακόμη και Υπέρμαχε Στρατηγέ.
«Χαίρε πανύμνητε μήτερ η τεκούσα των πάντων Αγίων, αγιώτατον Λόγον».
«Την πάσαν ελπίδα μου εις σε ανατίθημι, μήτερ του Θεού φύλαξον υπό την σκέπην σου».
Θα αναφερθώ τώρα στη στατικότητα του ιερού ναού και στη ζημιά από τις πλημμύρες «Ιανός» & «Daniel».
Το κτίριο ανεγέρθη το 1778 και αγιογραφήθηκε το 1786 βάσει επιγραφής.
Είναι χτισμένο σε χαλαρό έδαφος που παλαιότερα κρατούσε νερά και υπέφερε πάντοτε από πλημμύρες. Ο Απιδανός έρρεε μέσα από το χωριό έως το 1960 και για να πας στο μοναστήρι (τότε) διάβαινες γέφυρα. Στη βορειοδυτική γωνία υπήρχε πηγάδι από όπου υδρευόταν το χωριό. Τα πηγάδια πέριξ των κτιρίων παρέχουν στατικότητα στη θεμελίωση. Στην ίδια θέση υπήρχε μέχρι το 1974 περίπου, ένα μικρό περιστύλιο υψωμένο και καλλιτεχνικό. Εκτός θέματος θα αναφέρω ότι η υπερβολική άντληση αρδευτικών υδάτων υποβίβασε τη στάθμη και ήδη στο χωριό υπάρχουν καθιζήσεις στους δρόμους και γενικός κίνδυνος στη Θεσσαλία για εισροή υπόγειου θαλασσινού νερού.
Αρχικά ο Ναός σίγουρα θα θεμελιώθηκε πάνω από το φυσικό έδαφος. Σήμερα όμως είναι χαμηλότερα 1,2 μ. λόγω προσχώσεων, πλημμυρών και υψώσεως του εδάφους λόγω βλάστησης, σαπίσματος της χλόης, λασποβροχών κ.λπ. Η περιμετρική τοιχοποιία, διαστάσεις 19,25 μ. και 10,85 μ., αρκετά ισχυρή με μεγάλους λίθους, πιθανώς ξαναχρησιμοποιημένους. Η βόρεια πλευρά της τοιχοποιίας, λόγω υπεδάφους, πήρε μια καμπύλη μορφή προς τα μέσα, αλλά επισκευάστηκε τελευταία.
Οι πρόσφατες πλημμύρες έφεραν νερό στο ύψος του «γόνατος» και λίγο παραπάνω, έως 0,80 μ. Άρα η εκκλησία γέμισε νερό, πριν αντληθεί, 1,2+0,8=2,00 μ.
Ο ναός έχει ξύλινα υποστυλώματα: 2 στον πρόναο, 6 στον κυρίως ναό και 2 στο ιερό.
Αυτά είναι από ξύλο, υποθέτω έλατα, γιατί είναι μερικώς σχισμένα κατά μήκος, διατομής 0,19 μ. έως 0,25 μ. Μέχρι το 2014 δεν ήταν ορατά γιατί είχαν επένδυση με σανίδες ώστε να φαίνονται τετράγωνα.
Στον κυρίως ναό, η αριστερή πρώτη κολόνα με την ιερή εικόνα ελαφρώς κάηκε-πυρακτώθηκε παλιά. Η τρίτη κολόνα δεξιά πήρε την ώθηση από την κλίση του βόρειου τοίχου και έχασε την κατακόρυφο. Μια άλλη κολόνα φαίνεται καμπυλωμένη – όχι ευθύγραμμη. Όλες όμως έχουν χτυπήματα. Έλεγε κάποιος φίλος που το υπόγειό του γέμισε λασπόνερα για μια εβδομάδα, ότι βρήκε τη χαλύβδινη εργαλειοσειρά του διαβρωμένη εμφανώς.
Χαμηλά στις κολόνες είδα κάποια σημεία χημικής διάβρωσης, το οποίο δεν είμαι αρμόδιος να το ισχυριστώ στα σίγουρα. Σήμερα η τεχνολογία έχει εφεύρει τεχνικές ενίσχυσης των υποστυλωμάτων από γκανάιτ, έως υαλονήματα και υαλοϋφάσματα που δεν έχουν αύξηση του όγκου και στοιχίζουν οικονομικά.
Συμπέρασμα ατομικό – απλή γνωμάτευση: ότι ο ναός δεν κινδυνεύει περιμετρικά, παρά μόνο εσωτερικά μπορεί να υπάρξει απειλή για το χριστεπώνυμο εκκλησίασμα, αλλά η χάρις της Παναγίας της προσφιλούς μας «Δεμερλιώτισσας» θα μας προστατεύσει και θα μας καθοδηγήσει στις ενέργειες επισκευής.
«Ουρανών υψηλοτέρα, χαίρε γης το θεμέλιο» λέει ο ύμνος για να τονίσει τη θεμελίωση και τη στατικότητα.
ΚΥΖΙΡΙΔΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΟΣ ΜΗΧ.