Επιδείνωση σε έναν από τους βασικότερους δείκτες με τους οποίους μετριέται η αποτελεσματικότητα της επιδοματικής πολιτικής αποτυπώνουν τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής. Τα κοινωνικά επιδόματα δίδονται για να μειώνουν τον κίνδυνο της φτώχειας στα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα. Αν λοιπόν το 2022 η επιδοματική πολιτική κατόρθωνε να περιορίσει τον κίνδυνο της φτώχειας κατά 4,8 ποσοστιαίες μονάδες, το 2024 η απόδοση είχε πέσει στις 3,9 ποσοστιαίες μονάδες. Η αντιστροφή της τάσης κρίνεται επιβεβλημένη γι’ αυτό και η κυβέρνηση κάνει το πρώτο βήμα για την υλοποίηση της μεταρρύθμισης που θέτει κεντρικό στόχο την καλύτερη «στόχευση» των κρατικών κονδυλίων που χρηματοδοτούν την κοινωνική πολιτική.
Η μεταρρύθμιση θα ξεκινήσει το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα με την πρώτη «απογραφή» κοινωνικών επιδομάτων και θα ολοκληρωθεί –εκτός απροόπτου– μετά τις εκλογές με την επανεξέταση των κριτηρίων χορήγησης. Δύο οι βασικοί στόχοι: πρώτον, να μη γίνεται καταστρατήγηση της συνολικής κοινωνικής πολιτικής μέσα από τη συγκέντρωση πολλών επιδομάτων στο ίδιο φυσικό πρόσωπο, κάτι που καταλήγει να αποτελεί ισχυρό αντικίνητρο για την απασχόληση. Και δεύτερον, να υπάρξει καλύτερη «στόχευση» των επιδομάτων ώστε τα κρατικά κονδύλια να εξασφαλίζουν μεγαλύτερη μείωση του κινδύνου της φτώχειας από τις… πενιχρές 4-5 ποσοστιαίες μονάδες που καταγράφει η ΕΛΣΤΑΤ, ακόμη και τα τελευταία χρόνια της οικονομικής ανάκαμψης.
Το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας υπολογίστηκε για το 2024 στο 45%. Μετά την καταβολή των συντάξεων, το ποσοστό πέφτει στο 23,5%, δηλαδή μειώνεται κατά 21,5 ποσοστιαίες μονάδες. Αν συνυπολογιστούν και οι καταβολές των κοινωνικών επιδομάτων, το ποσοστό υποχωρεί ακόμη περισσότερο στις 19,6 μονάδες. Προκύπτει λοιπόν ότι το αποτελεσματικό εργαλείο στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση του κινδύνου της φτώχειας είναι οι συντάξεις και όχι τα επιδόματα. Αναμενόμενο σε έναν βαθμό, λόγω και του ποσού που καταβάλλεται για τις συντάξεις (σ.σ. η μηνιαία δαπάνη υπερβαίνει τα 2,2 δισ. ευρώ) αλλά από την άλλη αυτό δεν αναιρεί ότι υπάρχουν περιθώρια αύξησης της αποδοτικότητας της επιδοματικής πολιτικής.
Το νέο μητρώο παροχών, πρώτο βήμα για καλύτερη στόχευση των κρατικών κονδυλίων στη μείωση της φτώχειας.
Το γεγονός ότι τα κοινωνικά επιδόματα συμβάλλουν το 2024 στη μείωση της φτώχειας κατά 3,9 μονάδες αντί για 4,8 μονάδες προ διετίας, οφείλεται σε μια σειρά από παράγοντες. Ενας από τους βασικούς είναι το «πάγωμα» των εισοδηματικών κριτηρίων, κάτι που σε συνδυασμό με την αύξηση των ονομαστικών εισοδημάτων έχει οδηγήσει και σε μείωση του αριθμού των δικαιούχων. Φυσικά, σοβαρό ρόλο έχει παίξει και ο πληθωρισμός. Πώς θα αντιστραφεί η πτωτική τάση;
ΕΛΣΤΑΤ
1. Δρομολογείται άμεσα η σύσταση του μητρώου παροχών. Η σχετική νομοθετική ρύθμιση δίδεται εντός των ημερών για δημόσια διαβούλευση (σ.σ. θα ενσωματωθεί σε νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών που θα περιλαμβάνει και τις παροχές του Νοεμβρίου). Σε πρώτη φάση και μέχρι το καλοκαίρι του 2026 θα καταγραφούν σε μια πλατφόρμα οι δικαιούχοι των βασικών επιδομάτων: του επιδόματος θέρμανσης, των επιδομάτων που χορηγεί ο ΟΠΕΚΑ (τέκνων, στέγασης κ.λπ.), του επιδόματος ανεργίας κ.λπ. Στη δεύτερη φάση, που προγραμματίζεται να ξεκινήσει μετά το καλοκαίρι του 2026, θα ενταχθούν στο μητρώο των παροχών και όλα τα επιδόματα από οποιονδήποτε φορέα κι αν χορηγείται. Μεταξύ αυτών και οι δήμοι. Στόχος του μητρώου παροχών να αποτυπώνει τη συγκέντρωση επιδομάτων ανά ΑΦΜ και να μετράει αυτόματα το ποσό που καταλήγει στις τσέπες του κάθε δικαιούχου. Τα αποτελέσματα της απογραφής θα δείξουν και το αν θα χρειαστεί να θεσπιστεί «ανώτατο όριο» στο ποσό που θα μπορεί να εισπράττει κάποιος μέσω των δια-φόρων επιδομάτων.
2. Ολα τα κριτήρια χορήγησης των επιδομάτων τελούν υπό αναθεώρηση. Μάλιστα, οι σχετικές εξαγγελίες είχαν ήδη γίνει επίσημα εδώ και μήνες από την κυβέρνηση, ωστόσο προκρίθηκε η ανάγκη να προηγηθεί το μητρώο παροχών. Η περιορισμένη αποτελεσματικότητα της επιδοματικής πολιτικής (σε όρους μείωσης του κινδύνου φτώχειας) έχει να κάνει και με το γεγονός ότι το βασικό κριτήριο χορήγησης είναι το δηλωθέν εισόδημα, κάτι που επιτρέπει την… επιδότηση και της φοροδιαφυγής. Εχει ήδη συζητηθεί η θέσπιση περιουσιακών κριτηρίων και στο επίδομα στέγασης και στο επίδομα τέκνων, ενώ θα μελετηθεί και η θέσπιση νέων «έξυπνων» κριτηρίων. Για παράδειγμα, με την προωθούμενη επιστροφή ενοικίου, το ύψος του επιδόματος συνδέεται και με το ύψος του δηλωθέντος ενοικίου. Στο επίδομα στέγασης τέτοια σύνδεση δεν υπάρχει. Θέσπιση και αυτού του κριτηρίου θα βοηθούσε στην κατεύθυνση τού να αυξηθεί ο βαθμός πίεσης για την αποτύπωση μεγαλύτερων ενοικίων στις φορολογικές δηλώσεις.
Πηγή: kathimerini.gr
