Τις τελευταίες ημέρες οι τουρίστες στη Ρώμη εντόπισαν πιθανότατα καρδινάλιους να γευματίζουν στα αγαπημένα τους εστιατόρια. Λίγο πριν από τις τελευταίες παπικές εκλογές το 2013, τα ιταλικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι πολλοί έβρισκαν χρόνο για να επισκεφτούν ένα συγκεκριμένο «στέκι», το Al Passetto di Borgo, ένα οικογενειακό εστιατόριο 200 μέτρα από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου ο Καρδινάλιος Ντόναλντ Γουίλιαμ Βερλ είναι γνωστό ότι παραγγέλνει λαζάνια και ο Φραντσέσκο Κοκοπαλμέριο (ο φερόμενος ως ο Ιταλός καρδινάλιος με τις περισσότερες ψήφους το 2013) λατρεύει τα ψητά καλαμάρια.
Οι καρδινάλιοι θέλουν να απολαύσουν ένα ή δύο καλά γεύματα, επειδή, κατά τη διάρκεια του κονκλαβίου που ξεκινά στις 7 Μαΐου, οι 135 καρδινάλιοι που θα διεξάγουν μυστικές εκλογές για να εκλέξουν τον διάδοχο του Πάπα Φραγκίσκου στην Καπέλα Σιστίνα του Βατικανού, θα είναι απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο για άγνωστο χρονικό διάστημα. Η ψηφοφορία, ο ύπνος και το φαγητό λαμβάνουν χώρα σε αυστηρή απομόνωση.
Τα παπικά κονκλάβια είναι γνωστά για τις μυστικές του διεργασίες. Οι καρδινάλιοι κλείνονται σε έναν ενιαίο κοινό χώρο, χωρίς να επιτρέπονται μηνύματα εισόδου ή εξόδου, εκτός από τον καπνό που σηματοδοτεί εάν μια ψηφοφορία ήταν επιτυχής. Ο λευκός καπνός δείχνει οτι εξελέγη νέος Πάπας και ο μαύρος σημαίνει ότι απαιτείται άλλη μια ψήφος για να επιτευχθεί η συναίνεση των δύο τρίτων συν ένα για τη στέψη ενός νέου ποντίφικα. Τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτά τα κονκλάβια είναι άγνωστο, αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: οι καρδινάλιοι πρέπει να τρώνε κατά τη διάρκεια των ημερών ή των εβδομάδων που χρειάζονται για να εκλέξουν τον νέο ηγέτη των 1,4 δισεκατομμυρίων Καθολικών του κόσμου.
Ο κίνδυνος να περάσουν κρυφά μηνύματα
Αλλά με τις προμήθειες που εισέρχονται και εξέρχονται, πώς διατηρείται το απόρρητο του κονκλαβίου; Πώς μπορούν οι καρδινάλιοι να διασφαλίσουν την ακεραιότητα της ψήφου; Ιστορικά, το φαγητό εγκυμονεί έναν πιθανό κίνδυνο: τα ραβιόλια ενός καρδιναλίου μπορεί να είναι γεμάτα με ένα παράνομο μήνυμα από το προσωπικό της κουζίνας ή ένας καρδινάλιος θα μπορούσε να κρυφακούσει μια ενημέρωση για την ψήφο στον έξω κόσμο με μια βρώμικη χαρτοπετσέτα. Επιπλέον, στα κοινά γεύματα μπορούν να λάβουν χώρα κρυφές διαπραγματεύσεις. Οι πρόσφατες αναπαραστάσεις της ποπ κουλτούρας το έχουν αξιοποιήσει στο έπακρο αυτό, χρησιμοποιώντας την κουλτούρα του φαγητού στο κονκλάβιο για να δημιουργήσουν ένα αυξημένο αίσθημα καχυποψίας, ίντριγκας και ελέγχου.
Εικόνα του 1605 που απεικονίζει την πομπή των υπευθύνων, των φρουρών και των δοκιμαστών που σερβίρουν γεύματα στο απομονωμένο κονκλάβιο μέσω της «ruota»
Στην ταινία του 2024 «Κονκλάβιο» για παράδειγμα, σχεδόν όλα τα σημεία της πλοκής δεν λαμβάνουν χώρα στις αίθουσες ψηφοφορίας, αλλά στην καφετέρια. Τα θορυβώδη γεύματα έρχονται σε αντίθεση με το σχεδόν εντελώς σιωπηλό κονκλάβιο. Η κατά τα άλλα σιωπηλή ψηφοφορία διακόπτεται ελάχιστα από στιγμές τελετουργικού λόγου, όπως όταν ακούγεται ο όρκος που δίνει ένας καρδινάλιος καθώς ρίχνει την κάρτα ψήφου του. Ωστόσο, γύρω από την τελετουργική σιωπή υπάρχει μεγάλη επικοινωνία, μεγάλο μέρος της οποίας πραγματοποιείται μέσω του φαγητού.
Και ενώ δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι η ταινία απεικονίζει πιστά τι συμβαίνει πίσω από κλειστές πόρτες, είναι αλήθεια ότι στην παπική κουλτούρα του φαγητού – όπως και στην κουλτούρα γενικότερα – αυτό που τρώει κανείς όπως και με ποιον τρώει λέει πολλά. Ο κώδικας μυστικότητας του κονκλαβίου χρονολογείται από το 1274, όταν ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ θέσπισε τους κανονισμούς που εξακολουθούν εν μέρει να υπαγορεύουν τον τρόπο διεξαγωγής των παπικών εκλογών σήμερα.
Πότε και γιατί περιόρισαν τα γεύματα στο Κονκλάβιο
Όπως και με τη στέψη πολλών παπών, η δική του ήταν αμφιλεγόμενη. Είχε επίσης τη διάκριση ότι ήταν μακράν η μεγαλύτερη σε διάρκεια, καθώς χρειάστηκαν σχεδόν τρία χρόνια (1268-1271) για να επιτευχθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία για τον διορισμό νέου πάπα. Σύμφωνα με τον Ιταλό κανονολόγο Ερρίκο ντε Σεγκούζιο, ο οποίος υπηρέτησε σε αυτό το κονκλάβιο, οι κάτοικοι της περιοχής απείλησαν να περιορίσουν το φαγητό των καρδιναλίων για να επιταχύνουν τη διαδικασία.
Ενώ το δελτίο δεν τηρήθηκε, ο αυστηρός έλεγχος των κονκλαβίων παραμένει. Η πιο λεπτομερής ιστορική αφήγηση για την κουλτούρα του φαγητού στα παπικά κονκλάβια προέρχεται από τον Μπαρτολομέο Σκάπι, ο οποίος ήταν ο πιο διάσημος σεφ της Αναγέννησης -και αναμφισβήτητα ο πρώτος διάσημος σεφ στον κόσμο- και υπηρέτησε και τους δύο Πάπες Πίο Δ΄ και Πίο Ε΄.
Στο επερχόμενο Κονκλάβιο μοναχές θα ετοιμάσουν τυπικά γεύματα της ιταλικής κουζίνας για τους Καρδινάλιους
Το βιβλίο του του 1570 «Η Τέχνη της Μαγειρικής» (Opera Dell’Arte del Cucinare) το πρώτο βιβλίο μαγειρικής που εκδόθηκε από έναν εν ενεργεία σεφ – τον έκανε διάσημο. Σε αυτό, αποκαλύπτει τα μυστικά της σίτισης του κονκλαβίου που εξέλεξε τον Πάπα Ιούλιο Γ΄, και την ακραία πρακτική της επιτήρησης που παραμένει μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τον Σκάπι, τα καθημερινά γεύματα των καρδιναλίων ετοιμάζονταν σε μια κοινόχρηστη κουζίνα από μάγειρες και σομελιέ, δύο μόνο από τις πολλές οικιακές θέσεις που διατηρούσαν ένα κονκλάβιο σε λειτουργία. Αναγνωρίζει ότι η κουζίνα ήταν ένας χώρος όπου μπορούσαν να περάσουν παράνομα μηνύματα και σημειώνει ότι φρουροί τοποθετούνταν εκεί ειδικά για να το αποτρέψουν αυτό. Ως εκ τούτου, δύο φορές την ημέρα με σειρά που καθοριζόταν από κλήρωση, οι οικονόμοι έφερναν τελετουργικά το φαγητό στη «ruota».
Aπόσπασμα από το σύγγραμα του Σκάπι
Αυτός ο «τροχός» ή περιστρεφόμενος δίσκος, ενσωματωμένος στον τοίχο, επέτρεπε την παράδοση φαγητού και ποτού στους καρδινάλιους στην εσωτερική αίθουσα. Πριν περάσουν μέσα από τον τοίχο, τα τρόφιμα και τα ποτά ελέγχονταν από δοκιμαστές για να πιστοποιηθεί ότι δεν έκρυβαν παράνομα μηνύματα. Κάθε βήμα παρακολουθούνταν στενά από Ιταλούς και Ελβετούς φρουρούς.
Απαγορεύονται οι κλειστές πίτες και τα… ολόκληρα κοτόπουλα
Τα τρόφιμα ελέγχονταν αυστηρά, χωρίς να επιτρέπεται τίποτα που θα μπορούσε να αποκρύψει ένα μυστικό μήνυμα. Δεν επιτρέπονταν κλειστές πίτες. Δεν επιτρέπονταν ολόκληρα κοτόπουλα. Το κρασί και το νερό έπρεπε να προσφέρονται σε διαφανές γυαλί, όχι σε αδιαφανή δοχεία. Οι υφασμάτινες χαρτοπετσέτες ανοιγόντουσαν και ελέγχονταν προσεκτικά. Αυτή η ρύθμιση έγινε εν μέρει για να διασφαλιστεί η πλήρης απομόνωση των καρδιναλίων και εν μέρει για να κατευναστούν οι ανησυχίες για δηλητηρίαση. Άλλωστε, ειδικά κατά την Αναγέννηση, η παποσύνη ήταν μια πολιτική θέση με μεγάλη επιρροή.
Πέρα από το αυστηρό πρωτόκολλο και τους περιορισμούς στα τρόφιμα, τα γεύματα που περιγράφει ο Σκάπι ακούγονται άφθονα και ισορροπημένα και περιελάμβαναν σαλάτα, φρούτα, αλλαντικά, κρασί και νερό. Ομοίως, περιγράφει άνετες κατοικίες για τους καρδινάλιους. Κάθε μία είχε το δικό της μεγάλο κελί, διακοσμημένο με μετάξι και πλήρως επιπλωμένο με ένα κρεβάτι, ένα τραπέζι, μια κρεμάστρα ρούχων, δύο σκαμπό, μια κατσαρόλα και ένα κλειδωμένο πιθάρι, μεταξύ πολλών άλλων αντικειμένων. Σύμφωνα με τον Σκάπι, η θητεία σε ένα παπικό κονκλάβιο της Αναγέννησης δεν ήταν κακή δουλειά – αρκεί να μην σας πείραζε η συνεχής επιτήρηση.
Τι θα φάνε οι καρδινάλιοι στο Κονκλάβιο της 7ης Μαΐου
Για το επερχόμενο κονκλάβιο που ξεκινά στις 7 Μαΐου, οι μοναχές στο Domus Sanctae Marthae – τη σύγχρονη κατοικία όπου ζουν οι καρδινάλιοι κατά τη διάρκεια της απομόνωσής τους – θα ετοιμάσουν απλά πιάτα χαρακτηριστικά του Λάτσιο, της ιταλικής περιοχής που περιβάλλει το Βατικανό, και του κοντινού Αμπρούτσο: σούπα μινεστρόνε, σπαγγέτι, αροστιτίνι (σουβλάκια αρνιού) και βραστά λαχανικά. Ενώ αυτό μπορεί να φαίνεται διαφορετικό από τα κονκλάβια της Αναγέννησης όπου τα γεύματα παρασκευάζονταν από κοσμικούς υπηρέτες που λειτουργούσαν υπό αυστηρό πρωτόκολλο και στενή φρουρά, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: η διαδικασία ελέγχεται στενά, διασφαλίζοντας ότι καμία πληροφορία δεν μπορεί να εισέλθει ή να εξέλθει.
Στην πρώτη από τις αρκετές σκηνές στην κουζίνα που εμφανίζονται στο «Κονκλάβιο», η ταινία εστιάζει στο να δείχνει μοναχές να βράζουν ολόκληρα κοτόπουλα για ζωμό – όχι και τόσο πολυτελές φαγητό. Αλλά ο συμβολισμός είναι αυτός που έχει σημασία. Η σύγχρονη Καθολική εκκλησία – ειδικά αυτή που προέρχεται από την ηγεσία του Πάπα Φραγκίσκου – ελπίζει να μεταδώσει μια απλή, υγιεινή εικόνα. Οι ανησυχίες για την πιθανότητα το φαγητό -συγκεκριμένα τα ολόκληρα κοτόπουλα- να περιέχει κυριολεκτικά μυστικά μηνύματα έχουν εξασθενίσει. Η σύγχρονη ανησυχία είναι η παράνομη επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικών μέσων.
Έτσι, ενώ το Βατικανό ελέγχεται για κρυφές ηλεκτρονικές συσκευές στο πλαίσιο της προετοιμασίας για το επερχόμενο κονκλάβιο, οι καρδινάλιοι θα κάνουν τις δικές τους προσωπικές προετοιμασίες, ταξιδεύοντας στη Ρώμη για να απολαύσουν ένα ή δύο αγαπημένα πιάτα, με την ελπίδα ίσως ότι θα απολαύσουν το τελευταίο τους δείπνο πριν γίνουν πάπες.
Πηγή: newsbomb.gr