Δικαιούται ένας Δημοτικός ή Περιφερειακός άρχοντας να κάνει ό,τι θέλει στην περιοχή «του», αγνοώντας κανόνες και θεσμούς και το κυριότερο: απαξιώνοντας το καλλιτεχνικό δυναμικό της περιοχής αλλά και ευρύτερα της χώρας;
Μια ματιά στην περιοχή της Λάρισας, μας πληροφορεί για σειρά αυθαιρεσιών.
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας προχώρησε στην ανάθεση σε καλλιτέχνες και μη, την εγκατάσταση εικαστικών έργων σε κυκλικούς κόμβους στη Λάρισα. Έχουν ήδη τοποθετηθεί κάποια έργα, εκ των οποίων μερικά χαρακτηρίζονται -όπως είδαμε σε δημοσιεύματα και παρεμβάσεις- «απολύτως μη παραδεκτά με όρους αισθητικούς για δημόσιο χώρο». Τα έργα αναφέρονται –σε κάποιες περιπτώσεις– ως δωρεές ιδιωτών, πολιτών της Λάρισας αλλά και των ίδιων των δημιουργών τους. Υπήρξε έντονη αντίδραση (που αφορά κυρίως το εικαστικό μέρος) από μεγάλη μερίδα των κατοίκων της Λάρισας. Αναφέρουμε ότι από τους δημιουργούς των συγκεκριμένων έργων, μόνο δύο είναι εικαστικοί καλλιτέχνες (μέλη του ΕΕΤΕ).
Εξαιτίας των αντιδράσεων που υπήρξαν, όπως πληροφορηθήκαμε, ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας προχώρησε στην σύσταση τριμελούς Επιτροπής «ειδικών», με αντικείμενο την αξιολόγηση των έργων, αποτελούμενη από τους:
• Παντελή Τσάτση, ως Πρόεδρο, manager έργων τέχνης με μακρόχρονη εμπειρία στο χώρο του εμπορίου της τέχνης, ιδρυτή και καλλιτεχνικό διευθυντή της Art- Thessaloniki International Contemporaty Art Fair, του ετήσιου θεσμού των εμπόρων τέχνης που πραγματοποιείται στη ΔΕΘ-Helexpo.
• Σοφία Παπαδοπούλου (Σάνια Παπά), ιστορικό Τέχνης και επιμελήτρια Εκθέσεων, καθηγήτρια Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ.
• Δημήτρη Ξόνογλου, εικαστικό καλλιτέχνη, καθηγητή Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΑΠΘ.
Σε σχέση με τα παραπάνω, το ΔΣ του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας θα ήθελε να επισημάνει τα εξής:
1. Η δημιουργία και η τοποθέτηση έργων τέχνης στον δημόσιο χώρο θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε κάποια ελάχιστα κριτήρια αισθητικής και καλλιτεχνικής φύσης, που θα διασφαλίζουν ότι το έργο τέχνης συνδυάζεται αρμονικά με τις συνθήκες του συγκεκριμένου χώρου. Το Επιμελητήριο, με βάση το Ν.1218/81, λειτουργεί ως σύμβουλος της πολιτείας σε θέματα προαγωγής και προστασίας των εικαστικών τεχνών στην Ελλάδα. Προκειμένου να διασφαλιστεί το απαιτούμενο από καλλιτεχνικής και αισθητικής πλευράς αποτέλεσμα, ο νόμος προβλέπει ότι μόνο μέλη του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος μπορούν να αναλαμβάνουν καλλιτεχνικές εργασίες για λογαριασμό φορέων του δημοσίου. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 9 του ν.1218/81 «1. Μόνον τακτικά μέλη του Επιμελητηρίου δύνανται να αναλαμβάνουν και εκτελούν παραγγελίας έργων ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής και διακοσμητικής δια λογαριασμόν: α) Κρατικών υπηρεσιών β) Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, των Ενώσεων και Ιδρυμάτων αυτών γ) Κοινωφελών Ιδρυμάτων και Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, δ) Ερανικών Επιτροπών, ε) Οργανισμών Κοινής Ωφελείας, στ) Ιερών Ναών, ζ) Νεκροταφείων».
2. Προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε εναλλακτικές καλλιτεχνικές προτάσεις και να διασφαλιστεί η αντικειμενικότητα αλλά και το αδιάβλητο της διαδικασίας, η προστασία του δημοσίου χρήματος που έχουν καταβάλει οι φορολογούμενοι πολίτες, καθώς και για λόγους αισθητικής παιδείας, ακολουθείται η διαδικασία του Πανελλήνιου Καλλιτεχνικού Διαγωνισμού. Με αυτό τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στον ενδιαφερόμενο φορέα να επιλέξει την καταλληλότερη από τις προτάσεις σε σχέση πάντα με τον συγκεκριμένο δημόσιο χώρο. Στη διαδικασία της κρίσης θα πρέπει, σύμφωνα με τους όρους της προκήρυξης και τις προβλέψεις του νόμου, να συμμετέχουν υποχρεωτικά και κριτές-μέλη του Επιμελητηρίου, που ανήκουν στο σώμα Κριτών, που ετησίως εκλέγονται από τους εικαστικούς καλλιτέχνες.
3. Τέλος θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι σύμφωνα με την παρ.5 του άρθρου 2 του Ν.2557/97 και της ΚΥΑ 29570/2001 «το ένα τοις εκατό (1%) της συμβατικής δαπάνης κατασκευής δημοσίων κτιρίων και διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου αυτών
διατίθεται για τη δημιουργία ή αγορά και τοποθέτηση εικαστικών έργων σε αυτό. Ως εικαστικό έργο, για την εφαρμογή του παρόντος, νοείται κάθε έργο εικαστικής Τέχνης ή περισσότερα έργα της ίδιας ή διαφορετικών εικαστικών τεχνών τα οποία αποτελούν ενιαίο σύνολο και τοποθετούνται στον ίδιο χώρο».
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας οφείλει εξηγήσεις για τη διαδικασία που ακολουθήθηκε και για την εκ μέρους της απαξίωση των θεσμών αλλά και των καλλιτεχνών.
Το ΕΕΤΕ, ο συλλογικός φορέας των εικαστικών καλλιτεχνών, παραμένουμε ανοιχτοί σε κάθε μορφής συνεργασία που θα οδηγήσει στην προαγωγή της Τέχνης σε τοπικό επίπεδο και στην επιλογή εικαστικών έργων, που θα πληρούν τις προδιαγραφές τοποθέτησης στον δημόσιο χώρο.
Η Πρόεδρος
Εύα Μελά
Η Γενική Γραμματέας
Βικτώρια Νταρίλα
Με εκτίμηση
Για το Δ.Σ. του ΕΕΤΕ