Οι οχυρωμένοι… ανοχύρωτοι της κύριας κατοικίας

Της Μαρίας Ι. Γαλλιού (Δικηγόρος)

Επί δέκα και πλέον έτη αποτελεί κοινή παραδοχή ότι η διαχείριση του ιδιωτικού χρέους και κυρίως των ληξιπρόθεσμων οφειλών των δανειοληπτών στους πιστωτές- τράπεζες αποτελεί το ζητούμενο κάθε νομοθετικής ρύθμισης που έχει θεσπισθεί. Στην ελληνική έννομη τάξη, το δίκαιο της αστικής αφερεγγυότητας απέκτησε χαρακτηριστικά εξειδικευμένης ρύθμισης με την εισαγωγή του Ν. 3869/2010 (Νόμος Κατσέλη), σε μια προσπάθεια θεσμοθετημένης αντιμετώπισης της κρίσης που διέρχεται η ελληνική οικονομία και των κοινωνικών επιπτώσεων, όπως εν συνεχεία τροποποιήθηκε και αυστηροποιήθηκεμε το ν. 4336/2015.

Ωστόσο, σήμερα οδεύουμε στο τέρμα της διαδρομής. Η ισχύς του Νόμου Κατσέλη έχει λήξει και το διάδοχο πλαίσιο ισχύει από την 1.7.2019 με τη θέσπιση του ν. 4605/2019 «για την προστασία του εμπορικού απορρήτου και το πλαίσιο προστασίας της κύριας κατοικίας», ως ρύθμιση τελευταίας ευκαιρίας.Σκοπός του νέου νομοθετήματος, είναι η ρύθμιση οφειλών φυσικών προσώπων από στεγαστικά, επιχειρηματικά και καταναλωτικά δάνεια, για την προστασία της κύριας κατοικίας τους από την αναγκαστική ρευστοποίηση, εφόσον για τις οφειλές αυτές έχει παραχωρηθεί υποθήκη ή προσημείωση υποθήκης στη δική τους κύρια κατοικία κι εφόσον τούτες βρίσκονται σε καθυστέρηση τουλάχιστον 90 ημερών κατά την 31.12.2018, με την ευεργετική μάλιστα ρύθμιση της επιδότησης των δανειακών δόσεων του Δημοσίου των επιλέξιμων οφειλετών.

Οι αριθμοί μαρτυρούν τη διαχρονική επίτευξη ή μη του στόχου της διαχείρισης των κόκκινων μη εξυπηρετούμενων δανείων, ιλιγγιώδους ύψους 78,8δις ευρώ. Παράλληλα, η Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους αναφέρει τα στοιχεία λειτουργίας της σχετικής πλατφόρμαςανά τακτά χρονικά διαστήματα.Εν προκειμένω, δύο μήνες πριν τη λήξη εφαρμογής του νέου νόμου, ο ρυθμός υποβολής των ηλεκτρονικών αιτήσεων για υπαγωγή στις ευνοϊκές ρυθμίσεις,αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο. Εντούτοις, ενώ έχουν εισέλθει στην ηλεκτρονική πλατφόρμα και έχουν συναινέσει στην άρση του φορολογικού και τραπεζικού απορρήτου 38.876 χρήστες, έχουν υποβληθεί και έχουν διαβιβασθεί από τους οφειλέτες προς τις τράπεζες μόλις 140 αιτήσεις, για τις οποίες έχουν δοθεί 17 προτάσεις ρύθμισης από τις τράπεζες και έχουν επιτευχθεί μετά από τέσσερις μήνες εφαρμογής του νόμου επτά (7) μόλις συμφωνίες ρύθμισης οφειλών και προστασίας πρώτης κατοικίας.

Τουτέστιν, η πολυπόθητη συμφωνία έχει επιτευχθεί για οφειλέτες που αντιστοιχούν σε ποσοστό 0,018%!

Επιγραμματικά, το διάδοχο νομοθέτημα του νόμου Κατσέλη δεν αφορά θεσμό συλλογικής ρύθμισης των οφειλών των υπερχρεωμένων νοικοκυριών αλλά ένα πρόγραμμα ρύθμισης περιορισμένων δανείων, με προσωρινό χαρακτήρα έως τις 31.12.2019 και δεν αφορά οφειλέτες που θα είναι σε αδυναμία αποπληρωμής των οφειλετών τους στο μέλλον.

Οι προσδοκίες της Διοίκησης διαψεύδονται, οι δανειολήπτες από την 1.1.2020 μένουν εκτεθειμένοι και απροστάτευτοι, πασχίζουν δε, να ενταχθούν σε μία ηλεκτρονική πλατφόρμα δυσκίνητη και εκ του αποτελέσματος δυσλειτουργική, καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως κάθε νομοθετική προσπάθεια εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών αποτυγχάνει στην πράξη. Άλλωστε, η ελληνική έννομη τάξη ακολουθώντας την παράδοση των προγενέστερων νομοθετημάτων προσδίδει στις τράπεζες θεσμικό ρόλο στην αναδιάρθρωση του ιδιωτικού χρέους, καθώς αποφασίζουν μονομερώς όχι μόνο για την αναδιάρθρωση ή μη των δανείων αλλά και ποιων. Τουτέστιν, πιστή στην τραπεζοκεντρική αντίληψη της κάθε απόπειρας διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους των Ελλήνων δανειοληπτών. Εξάλλου, αν ήθελε θα είχε προβλεφθεί κάποιο είδος εποπτείας και ελέγχου της διακριτικής ευχέρειας των πιστωτών από μία θεσμοθετημένη ανεξάρτητη αρχή ελέγχου, που να πληροί τα εχέγγυα διαφάνειας και ανεξαρτησίας και να είναι θεματοφύλακας του κανονιστικού πλαισίου εφαρμογήςτου νέου νόμου.

Οχυρωμένοι δανειολήπτες, εκτεθειμένοι σε πραγματικό κίνδυνο εκποίησης των περιουσιακών τους στοιχειών έως και της κύριας και πρώτης κατοικίας τους, ταλαιπωρούμενοι μετά από μία δεκαετία από αναποτελεσματικές και ανεφάρμοστες νομοθετικές ρυθμίσεις, δηλώνουν ότι το σύστημα νοσεί ανοχύρωτο.