Το άγχος των μαθητών και οι εξετάσεις

Το άγχος έχει γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος του καιρού μας. Αυτό φταίει για όλες τις αποτυχίες μας.Λησμονούμε όμως τις επιτυχίες μας που οφείλουμε σ’αυτό! Γιατί συχνά άγχος ονομάζουμε τον δημιουργικό πυρετό. Θεωρώ ότι το άγχος είναι καρπός της υπευθυνότητας, είναι το φρένο που εμποδίζει τον νέο να διολισθήσει στην αδιαφορία. Ακόμη κι όταν παρουσιάζεται υπό ασφυκτική μορφή είναι απότοκος κάποιου συνειδησιακού ελέγχου, ότι δηλ δεν έχουμε κάνει όσα έπρεπε για να είμαστε συνεπείς στις υποχρεώσεις μας. Όμως αυτό δεν είναι αρνητικό αλλά θετικό.Δείχνει πως μέσα στο παιδί υπάρχει ευαισθησία και όχι αναισθησία. Άρα ό,τι προκαλεί σε κάποια στιγμή άγχος και δυσφορία μπορεί να γίνει παραγωγός αιτία μιας μεγάλης επιτυχίας κι ευτυχίας.

Το παιδί λοιπόν εφόσον πορεύεται προς τις εξετάσεις, οφείλει να γνωρίζει ότι η ζωή πάντα ήταν αγώνας κι αγωνία. Και ότι πάντα υπήρχε το άγχος. Διότι το άγχος είναι μια μορφή αγωνίας. Η αγωνία είναι παράγωγο του αγώνα. Άγχος δεν έχει μόνο αυτός που δεν αγωνίζεται. Οι εξετάσεις λοιπόν είναι μια μορφή πνευματικού αγώνα, ή καλύτερα «προαγώνα», διότι ο πραγματικός αγώνας αρχίζει μετά τις εξετάσεις και είναι αγώνας διαρκείας. Αυτό λοιπόν που συνέχει τα παιδιά προ αλλά και στη διάρκεια των εξετάσεων στην πραγματικότητα δεν είναι άγχος-πλην ελαχίστων παθολογικών περιπτώσεων – αλλά αγωνία, κάτι φυσιολογικό και ανθρώπινο. Και κάτι θετικό,όταν αυτό που λέγεται άγχος είναι μανία για το τέλειο,έστω κι αν υποτιμητικά την ονομάζουμε «τελειομάνια».Χωρίς αυτή την ιερή μανία πολλά στη ζωή θα είχαν μείνει στάσιμα ή ατελή.

Εξυπακούεται ότι όλη αυτή η συνηγορία υπέρ του άγχους αφορά στο δημιουργικό, στο παραγωγικό κι όχι στο παθολογικό, διαλυτικό άγχος. Το παραγωγικό άγχος κάνει τον άνθρωπο να θέλει ν’αγωνίζεται,το παθολογικό τον κάνει να φοβάται τον αγώνα. Άρα,η προετοιμασία του παιδιού για τις εξετάσεις,πέρα από τη γερή μαθησιακή κατάρτιση,πρέπει να περιλαμβάνει δύο προπαρασκευαστικά στάδια ψυχολογικής προετοιμασίας. Πρώτον, να μάθει το παιδί ν’αγαπά τις δυσκολίες. Μπορεί σ’ένα εμπόδιο να πέσει,αλλά αυτό δεν σημαίνει πως θα ξεπέσει. Δεύτερον,απαιτείται τόνωση της αυτοπεποίθησης του.Ότι μπορεί. Κι όλοι μπορούν όταν προσπαθούν.

Το φυσιολογικό άγχος επαυξάνεται και γίνεται παθολογικό όταν προστίθεται το άγχος της μαμάς,του μπαμπά και των λοιπών συγγενών και φίλων. Αυτό κάνει τις εξετάσεις να μοιάζουν σαν την μοναδική ευκαιρία που δίνεται στο παιδί για να πετύχει στη ζωή. Είναι σημαντικό όλοι να δείχνουν ενδιαφέρον για το παιδί που ετοιμάζεται ν’αγωνισθεί,αλλά το ενδιαφέρον να μην γίνεται πιεστικό.Χρειάζεται πάντα ο γονιός να έχει μια ασφαλιστική δικλίδα,κι αυτό είναι μια αναγκαία χαλάρωση στην προσπάθεια του παιδιού,όταν διαπιστώνεται ότι ο πυρετός της μελέτης έχει περάσει τα επιτρεπόμενα όρια.

Βέβαια το άγχος των παιδιών αυξάνεται και από εξωγενείς αντικειμενικές αιτίες,όπως η αφερεγγυότητα του εξεταστικού συστήματος. Ωστόσο το παιδί πρέπει να μάθει να μάχεται και με το σύστημα αυτό.Στη ζωή σπάνια ο μαχητής διαλέγει το πεδίο που θα πολεμήσει.

Οι εξετάσεις αφορούν πρωτίστως στα παιδιά κι έχουν να κάνουν με κάποια σχέδια που κάνουν για τη ζωή. Βέβαια όνειρα για το παιδί κάνουν και οι γονείς, κι αυτό είναι θεμιτό και φυσιολογικό,αρκεί να μην φυλακίζουν το παιδί. Γιατί συχνά το όνειρο του γονιού είναι ένα χρυσό κλουβί που αιχμαλωτίζει το παιδί και το κάνει να τρέμει όχι για το αν θα μπορέσει να πραγματοποιήσει το δικό του όνειρο αλλά το φιλόδοξο όνειρο των γονιών του. Κάποτε πρέπει να γίνει συνείδηση πως μια επιτυχία στις εξετάσεις δεν σημαίνει επιτυχία στη ζωή.

Ο ανταγωνισμός είναι σκληρός. Ακόμη απαιτείται στη διάρκεια της προετοιμασίας,για τον περιορισμό του άγχους,ο περίπατος,μια εκδρομή,γυμναστική,λίγη διασκέδαση. Γενικά απαιτείται να καλλιεργηθεί στο παιδί μια αισιόδοξη αντίληψη για τη ζωή. Σημασία σ’έναν αγώνα δεν έχει μόνο η νίκη αλλά και η συμμετοχή.

Είναι καιρός λοιπόν να απομυθοποιήσουμε τις εξετάσεις. Είναι μία οπωσδήποτε σοβαρή διαδικασία στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου στη ζωή,αλλά τίποτα περισσότερο,τίποτα λιγότερο. Δεν πρέπει να φοβάται τον φόβο το παιδί. Πρέπει να τον μάχεται. Η καλύτερη ασφάλεια γεννιέται απ’τον φόβο λέει ο Σαίξπηρ.

Το διά ταύτα λοιπόν σε όλη αυτή τη συνηγορία υπέρ του άγχους είναι ένα απλό συμπέρασμα:το παραγωγικό άγχος είναι ευεργετικό,ενώ το παθολογικό παραπέμπει στην αγχόνη. Άγχος και αγχόνη είναι λέξεις ομόρριζες. Παράγονται από το άγχω που σημαίνει πνίγω. Ας απομυθοποιήσουμε λοιπόν τις εξετάσεις για να μπορέσουμε να απομυθοποιήσουμε και το άγχος…

Αγγελακοπούλου Ιουλία,εκπαιδευτικός